Nederlands Forum over Oude Radio´s
Onafhankelijk medium voor liefhebbers en verzamelaars van oude radio´s en gerelateerde zaken

 

 

 

Storingen / Voeding

 

Er van uitgaande dat deze radio een selenium gelijkrichter heeft, is de kans groot dat dat de oorzaak is. Deze geeft vaak bij kapot gaan wel een flinke stank, maar het zou kunnen dat in dit geval gewoon een onderbreking ontstaan is. Eventueel zou het ook een sluiting in de afvlakelco kunnen zijn, maar ook dat zou iets meer geweld geven, in ieder geval een flinke "plop" in de luidspreker. Als er nog een gelijkrichtbuis in zit (niet waarschijnlijk) zoals bijvoorbeeld de EZ80, kun je proberen de pinnen van de buis schoon te maken. Controleer ook de gloeidraad op geleiding. 

Als de elco vervangen moet worden, laat dan wel de oude bus zitten. Nieuwe elco'tjes zijn zo klein dat ze makkelijk onder het chassis passen. Als bij het defect gaan sprake was van een heftig gesis, moet je ook controleren (voor het inschakelen van de nieuwe gelijkrichter/elco) of er niet toevallig een sluiting of lage weerstand tussen de hoogspanningsleiding en de 0/aarde zit. Als dit het geval is moet je eerst de buizen er uit halen en nog eens meten.

Wouter Nieuwlaat

In de Graetz zit inderdaad al een selenium gelijkrichter (de B250C75). De afvlakelco is nogal een apart ding, namelijk 50+50+4 µF, tamelijk ongebruikelijk. Die 4 µF is een aparte afvlaksectie voor de voorversterkerbuis zoals de EABC80. Meestal wordt deze vooraf gegaan door een weerstand van 33K, zodat je een mooi RC filter, en dus uitstekende afvlakking hebt. 

Rob van der Es, Kees van Dijke

In het schema staat bij de transformator tabel 6,6 volt opgegeven. Mogelijk is er rekening gehouden met de verliezen in de printsporen naar de buizen toe. Meestal zijn afwijkingen van 10% vrijwel nooit een probleem. Ik weet niet of dat voor buizen ook geldt. Voor (dure) zendbuizen, moet de gloeispanning wel exact zijn. De 6,3 volt buizen werden ook toegepast in autoradio's en dergelijke apparatuur. De boordspanning van een auto kan wel oplopen tot 7,2 volt bij een 6 volts installatie. Toch stonden de gloeidraden rechtstreeks op de accuspanning. 

Als je het uitrekent, mag een buisje volgens mij 6,3 + 10%=6,93 volt maximum hebben, Het zou in deze radio dan nog steeds goed gaan. De buizen trekken samen met het gloeilampje ca 1,6 ampère. Wil je 6,75-6,3=0,45 volt kwijt raken, dan heb je daarvoor een weerstandje nodig van 0,45/1,6=0,28 Ohm. Een praktische waarde is dan 0,27 of 0,33 Ohm. In de weerstand wordt ca ¾ Watt gedissipeerd. Een 1 Watt weerstandje is dus groot genoeg. Voor de eindbuis is het in orde. De rest van de buizen zakt ook iets in spanning. Zo zie je maar dat het probleem eenvoudig opgelost kan worden.

Henk Roovers

Een bekend verschijnsel, dat meestal veroorzaakt wordt door slecht contact van het rooster draadje in de top aansluiting. Dit gaat slechter contact maken als de lamp warm wordt. Dus even het top contact boven op de buis door solderen en kijken (luisteren) of de kwaal verholpen is.

Herman Herzien

De EBL1 is nogal berucht, dat daarbij een positieve roosterstroom gaat lopen. Dit komt omdat het stuurrooster een beetje vervuild is geworden door het bariumlaagje van de kathode. Als het stuurrooster verhit raakt gaat dit ook een beetje emitteren. Wat je kunt doen is een serieweerstand in de netleiding leggen van 39, Ohm 5 Watt, en nagaan of de gloeispanning 6,3 Volt is. Daarbij kun je de kathodeweerstand een of twee trappen verhogen zodat de anodestroom wat afneemt en de eindbuis minder verhit raakt. Met een beetje geluk blijft de anode en het schermroosterstroom van de EBL1 binnen de perken.

Kees van Dijke

Dit betekent wel dat de schakeling wordt aangepast aan een EBL1 die niet voldoende werkt. Vervang die EBL1 voor een goede en laat de rest zo als ze moet zijn.  Er zijn nog voldoende EBL1 's en het is nu eenmaal een buis met aandacht.

Philip van Apeldoorn

Het beste is inderdaad om de radio volgens de fabrieksspecificaties te herstellen. Het nadeel waar wij tegenwoordig mee zitten is dat de netspanning 230 Volt is. Dit betekent ook dat de gloeispanning voor veel buizen naar 6,6 tot 6,7 Volt oploopt en dat ligt dan net boven de tolerantie. Dat is ook de reden waarom ik in veel radio's een extra weerstand in de netleiding opneem. In enkele gevallen, wanneer dat mogelijk is, zet ik de spanningskeuze schakelaar op 245 Volt. De overige middelen zijn inderdaad paardenmiddelen, maar zolang de betreffende radio geen goede EBL1 heeft, is dit wel een voorlopig alternatief.

Kees van Dijke

Als je geen EBL1 hebt kun je ook met een verloopvoet werken met een EBL21. Ze komen geheel overeen. Wel moet je de eerste rooster aansluiting wat aanpassen.

Philip van Apeldoorn

In zo'n geval kun je ook, zonder iets in de schakeling te veranderen, het stuurrooster van de EBL1 naar aarde (chassis) kortsluiten. Als daarmee de Ia weer normaal wordt, dan is toch de koppelcondensator defect. Zo niet, laat het rooster met het chassis verbonden en neem de kathodecondensator (aan één zijde) los. Wordt de Ia daarmee normaal: dan is de kathodecondensator defect. Heeft ook dit geen effect, vervang dan de kathodeweerstand. Als dit evenmin effect heeft: een andere EBL1 gaan zoeken.

Ries Kruidenier

Dat is de ratelcondensator. Die is heel berucht. Zonder die condensator moet de radio het ook gewoon doen. Maar als je hem vervangt, neem dan een goede lekvrije condensator, bijvoorbeeld eentje van 1.000 Volt. Door de hoge wisselspanningen op die condensator, zal hij snel heet worden in geval van lek of verhoogde serieweerstand. Deze condensator is niet van invloed op de verdere werking van de radio. 

Otto Tuil

Ik denk dat je de cel moet vervangen. Zelf gebruik ik hiervoor nog wel eens een gewone ronde brugcel. Deze past dan mooi in de ronde gelijkrichter (tenminste als het zo'n ronde cilindervormige gelijkrichter is).

Auke Kieffer
Oude seleen cellen willen nog wel eens flink weerstand hebben en dit merk je nu. Meet eens de stroom na de seleen en voor de elco. Op de seleen staat vaak als laatste de maximale stroom. Bijvoorbeeld C200 = 200mA. Is die stroom hoog, is er nog ergens een lek. Je kunt de seleencel vervangen door gewone diodes met daaraan in serie een weerstand van zo'n 100 Ohm en 2W.

Maurice

Misschien is er iets mis met een serieweerstand/stroombegrenzerbuis. Het kan natuurlijk ook een lekke condensator zijn die bij temperatuur pas begint goed te werken? Ik zou gloeispanning meten, gloeidraden in de gaten houden na aanschakeling, spanning aan g1 van de eindbuis ook meten tijdens de 10 minutenperiode

Pieter de Kock

Waar ik het eerst aan denk bij deze storing, is een probleempje bij de spanningskeuze schakeling, dus waar je 220V en 110V in stelt, of bij een condensator die bij een hogere spanning doorslaat en dat bij een lagere spanning (110V) niet doet. Controleer ook de weerstand R5 even.

Marcel Luik, Evert de Keijzer 

Trafo's kunnen zeker fluiten, in dit geval wanneer de versterker oscilleert op een hoge frequentie. Je moet dit goed kunnen meten met een oscilloscoop of eventueel met een geschikte wisselstroom voltmeter.

John Hupse

Mogelijk kan de fluittoon ook ergens anders vandaan komen. Een idee is om een stuk gasslang of tuinslang te nemen. De ene helft tegen je oor te houden en met de andere helft de componenten bij langs gaan. Zo kun je vrij eenvoudig lokaliseren waar de piep vandaan komt. Dit werkt overigens ook zeer goed bij TV's.

Ronnie van Dalen  

Wat vaak de oorzaak kan zijn is de ratelcondensator. Deze is geschakeld over de trafo of bij de gelijkrichtbuis. Het is vaak een teerdot van 22000pf of 47000pf. Indien deze sluiting maakt wordt de trafo heet en brandt dan door. Vervang dit onderdeel altijd als je met een radio van doen hebt die dertig of veertig jaar niet is gebruikt. Hiervoor kun je een polyestermodel gebruiken met werkspanning van rond de 1.300 Volt. Het weglaten van dit onderdeel kan ook. Dit onderdeel is eigenlijk als een ontstoorder gemonteerd, omdat vroeger het lichtnet behoorlijk vervuild was door storingen van stofzuigers, fabrieken enz.  Had de radio ook een zware brom bij het spelen, dan is ook de oorzaak dat de 2x 50 µF elco defect is of wat sluiting heeft. Vervang deze door een ander exemplaar. Let wel op de werk spanning. Probeer een Philips trafo uit een sloopradio in te zetten. Zet zo mogelijk de spanningskiezer op 245 Volt. Omdat de netspanning ongeveer 230 Volt is. 
Als je het voedinggedeelte vervangen hebt, sluit het toestel dan aan op een variac (regelbare transformator van 0 tot 250 volt) wisselspanning en stel hem in op 100 Volt. Kijk of je geknetter of luchtjes of wolkjes ziet. Zo niet, dan rustig op draaien naar 130/150/190/200/220 Volt. Doe dit met tussenpozen van 20 minuten per voltage. Als dit goed gaat, gaat de radio bij 150 Volt al iets geluid geven en bij 220 Volt moet er weer muziek uit komen. Let op dat de elco niet heet wordt. De trafo mag hand warm worden tot ± 45 graden Celsius. Laat het toestel enige tijd spelen zonder achterwand. Een à twee dagen. Houd het in de gaten. 

Rene Daemen

Een mogelijke oorzaak kan ook zijn de gelijkrichtbuis (waarschijnlijk 1 of 2x EZ80). Terwijl ook de afvlak elektrolyt condensator (elco) kortsluiting kan hebben. De EZ80 gaat hier ook stuk van. Maar als je vervolgens een nieuwe plaatst, krijg je weer een rookwolk. Hoe dit na te gaan? Haal de aansluitingen van de afvlak elco los, en meet ze door met een ohmmeter. Als de elco in topconditie is geeft hij bij eerste aanraking een uitslag van de meter, daarna loopt die snel terug. De weerstand loopt dan op. als er sprake is van kortsluiting blijft de wijzer een (lage) weerstand aanwijzen zonder terug te lopen. Let op: pluspool aan de aansluiting, minpool aan de aluminium bus.

Wouter Nieuwlaat

Eindbuis vervangen en de koppel-condensator tussen voor- en eindtrap op lek testen. Er mag geen positieve spanning op het stuurrooster van de eindbuis staan. Zo ja, vervang deze condensator. De buis trekt hierdoor veel te veel stroom waardoor die zekering eruit plofte. Doordat die zekering eruit is gevlogen is het schermrooster als anode gaan werken, omdat hier nu de hoogste spanning op staat. Dat zal die eindbuis niet fijn hebben gevonden. Hopelijk is de trafo nog goed (geen sluiting o.i.d.).

Martin Deubel

 

(scan: Ed van der Weele)

De defecte zekering was Z4 (rood omcirkeld). De oorzaak: een van beide condensatoren die geel omcirkeld zijn. Vervang ze allebei voor alle zekerheid. Door een lek of sluiting in een van deze condensatoren gaat de buis te veel stroom trekken, wat het heet worden van de trafo veroorzaakt. De buis zal je waarschijnlijk ook moeten vervangen omdat die (zoals hierboven al aangegeven) ongenadig op zijn donder heeft gehad.

Pas bij het werken aan deze radio goed op. Op het chassis staat de volle netspanning. Veilig werken terwijl de spanning aanwezig is kan alleen met gebruik van een scheidingstransformator. Heb je die niet, dan altijd de stekker uit het stopcontact als je er aan werkt of zelfs maar naar kijkt.

Ed van der Weele

De fout wijst op een versleten of een luie AZ1. Overigens is 239 Volt tijdens opwarmen ook te laag. Meestal is dit zo'n 350 a 380 Volt om daarna tot 250 a 300 Volt terug te vallen. Wanneer je een goede of geregenereerde AZ1 te pakken hebt, zou ik eerst de voedingselco laten formeren totdat bijna de maximale werkspanning is bereikt en de lekstroom tot enkele mA's is gedaald. Dit gaat uitstekend met een lamp limiter van 40 Watt. Voorwaarde is dat je bijna alle buizen op de gelijkrichtbuis na eruit moet nemen. Hierna is het nog een kwestie van de gebruikelijke koppel- en ontkoppelcondensatoren in de gaten houden bij een hogere spanning.

Kees van Dijke

Alle ontkoppelcondensatoren zijn nagelopen (één voor één eenzijdig losgesoldeerd en effect daarvan op voedingsspanning gecontroleerd). Nergens sluiting o.i.d. geconstateerd. Uiteraard ook de koppelcondensator vóór de EL41 gecontroleerd. Eveneens in orde. Kathodeweerstand EL41? Niets mis mee. Meet een kathodespanning van circa 4V. Stroom gemeten tussen gloeidraad AZ41 en afvlakfilter: circa 32 mA, dus geen indicatie voor een "stroomslurper" ergens in de schakeling, ook niet in het afvlakfilter zelf.

Als de spanning zo laag is geworden na een tijdje moet je eens meten op de beide anodes van de gelijkrichtbuis. Het is heel goed mogelijk dat er een breukje is tussen een helft van de hoogspanningswikkeling van de trafo en een anode van de AZ41. Of misschien door uitzetting, wanneer de buis warm wordt in het contact met de buishouder.

Theo Bouma

De gelijkricht buis of C1 kan zwak zijn. Vervang de AZ41 of als je niet hebt overbrugd het met een diode en weerstand van 10 Ohm in serie en doe een C van 20uF parallel aan C1. 

Anton Tan

Waarschijnlijk is de gelijkrichtbuis uitgeput, probeer eens een andere AZ41. Als de spanningen op beide anodes van de gelijkrichter wel goed zijn (kun je meten, moet ergens tussen 200 en 300 Volt zijn) en er loopt niet extreem veel stroom, is waarschijnlijk de gelijkrichtbuis versleten. Er is dan onvoldoende elektronenemissie en de inwendige weerstand van de buis gaat omhoog.

Leo Snoeren, Ben Koehorst

Een trafo of elco zwabbert in het algemeen niet met 5 Hz, of het zou vlak voor het overlijden moeten zijn. Waarschijnlijk staat je eindversterker laagfrequent te oscilleren. Controleer eerst de laagspanningselco eens (C3 - 100uF ). Een bruine of metalen koker die bovenop het chassis is gemonteerd of aan de voorkant (kant waar de knoppen zitten). Chassis moet er dus even uit. Je zou ook op de gok een elco van 100 uF 30V met de - aan de lip van de voedingselco en de + aan chassis kunnen zetten om te zien of het over is, om daarna as het chassis eruit te halen. Heb je al wel de koppel-C naar de eindbuis vervangen? Maar het meest waarschijnlijke is dat C3 capaciteitloos is. Even leeghalen en van nieuwe inhoud voorzien. (Dat blijkt inderdaad de oorzaak te zijn).

Onno Masar, Otto Tuil

Terug naar de inhoudsopgave

24-01-2009