Luidsprekerdoek

Overzicht 

 

Bruine kleur achter afstemschaal Bijkleuren nieuw luidsprekerdoek Donkere kleur waar luidspreker zit Losmaken luidsprekerdoek Reviseren luidsprekerdoek Roestplekken in luidsprekerdoek Schoonmaken luidsprekerdoek Vastmaken luidsprekerdoek Verfvlek op doek Vervangen luidsprekerdoek

Zelf maken luidsprekerdoek

Jan Post

*) Nog minder risico loop je wanneer je b.v. een aluminium hoekprofiel gebruikt. Dit leg je met de holle zijde naar beneden en klemt het stevig vast. Bij voorkeur op materiaal waarin de verf niet kan doordringen, b.v. een met formica beklede plank. 

Daarmee ontstaat een mooie rechte lijn en doordat je het doek als het ware afknijpt is de kans van doorlekken nihil. 

Jan Verdijk

Lichtkleurige doekjes moeten soms naar wens bijgekleurd worden. Dit kan heel goed met waterbeits: kleur grenen, of licht eiken, of voor een rode kleur met kersen. En als je nou een nieuw wit of crème doekje te licht vindt in je radio, dan haal je hem even door een kop thee, wil je nog donkerder dan door een kop koffie. Dat klinkt gek, maar als het gedroogd is is het resultaat heel goed. De oude koffie of sterke thee hoeft voorlopig dus even niet door de gootsteen gespoeld te worden.

Ben Dijkman, Ramon Pool

Bij het vervangen van een luidsprekerdoekje door een nieuw exemplaar, gaat mijn voorkeur uit naar het lichte doekjes. Je kunt dan met een goede textielverf dat doekje geheel in de kleur verven die je wenst. Het kan inderdaad ook met koffie thee en beits maar als het per ongeluk dan eens vochtig wordt bestaat wel de kans van vochtkringen. 

• Waarom is op de plaats van de luidspreker bij de wat oudere radio's het doek vaak donker gekleurd. 

De luidspreker brengt lucht in beweging. Lucht waarin stof zit. Wordt de ene tel naar binnen gezogen, de andere keer naar buiten gedrukt. In die lucht zit altijd wel wat stof en vuil, het luidsprekerdoek laat de lucht door maar het stof blijft tussen de vezels van het doek zitten waardoor dit extra vuil wordt. Het werkt dus als een lucht filter. 

Andries van Bronkhorst, John Hupse, Christiaan Havinga, Rob Kroon

• Om het goed te kunnen reinigen wil ik het luidsprekerdoek losmaken. 

Ik zou het zo mogelijk laten zitten en alleen voorzichtig stofzuigen. Na tientallen jaren is het textiel sterk verzwakt door inwerking van ultraviolet licht (zonlicht) en aanslag door tabaksrook e.d. Moet het toch los, dan is het een kwestie van durven. De ganse plaat van de elektronica verwijderen. Dompel daarna de plaat in een bad met heel heet water en de lijm zal snel loslaten (het lijkt op behanglijm). Even opschuren en in het geval dat het origineel niet meer gebruikt kan worden een replicadoek aanwenden.

André Veys, Ed van der Weele

• Reviseren luidsprekerdoek

Zó ziet het er (niet) uit. Vrijwel zeker het originele doek van mijn Franse Philips 630A. Zelfs op deze manier terugplaatsen is onmogelijk want de triplex ring waar het opgeplakt zit valt uit elkaar omdat het zéér in de smaak viel van Franse houtworm.

(foto: Piet Jansen)

Dat wordt figuurzagen, opnieuw tekenen en daarna de gaten vergelijken. Kortom een nieuw plankje maken van triplex van de zelfde dikte. Daarna op zoek naar een vervangend doekje, maar dat is het moeilijkste. Maar mogelijk is het doekje (met de bekende wolkjes) te complex om na te maken.

Piet Blaas, Philip van Apeldoorn

• Roestplekken in luidsprekerdoek

(foto: Jan Veenstra)

• Hoe krijg je de roestplekken uit het luidsprekerdoek van deze Grundig?

Op internet vond ik de volgende milieuvriendelijke methode om roestvlekken uit stof te krijgen: "Bedek de roestvlek met zout, sprenkel citroensap over het zout en laat het een uur inwerken. Goed spoelen en de behandeling zonodig enige keren herhalen." Het lijkt de moeite van het proberen waard.

Jan Verdijk

Ik weet niet of dat in Nederland ook bestaat, maar in België vind je in elke supermarkt een heel assortiment flesjes tegen alle soorten vlekken. Daar zit ook een flesje tussen tegen roestvlekken. Bijvoorbeeld "Beckmann Vlekken Tovenaar" , verkrijgbaar bij Citin (kleine lichtgroene plastieken flacon). Werkt zeer goed. Stef van den Bosch, Jan Veenstra

Bedenk echter wel dat die roestplekken op de oorspronkelijke foto veroorzaakt zijn door het roesten van de bouten waaraan de luidspreker bevestigd is (daarom zitten ze ook zo mooi regelmatig op het doek). Als je dat nat maakt verwijder je misschien de vlek, maar stimuleer de het roesten ook weer, zodat de vlek weer terugkomt. Eigelijk zou je die bouten ook met een roestwerend middel moeten behandelen, maar dan moet het doek van de plank en dat is ook niet altijd even gewenst.

Otto Tuil

• Schoonmaken luidsprekerdoek

Vraag je altijd eerst af of het echt nodig is om dit te doen. Dunne oude doekjes zijn doorgaans zeer teer geworden en scheuren zeer snel. Gaat het om een steviger doek (jaren 50/60 toestel) dan lukt het doorgaans goed.

Eerst het doek rondom op de plank vast nieten, zodat het als het losweekt gewoon op z'n plaats blijft. Ook kun je de randen met bijvoorbeeld wasknijpers vastzetten om loslaten te voorkomen. Vervolgens zijn de volgende methodes mogelijk.

1. Het doek voorzichtig, met bijvoorbeeld een oude scheerkwast inzepen. Snel werken, hooguit 2 á 3 minuten in laten werken (bij zeer sterke vervuiling) en dan snel afspoelen en direct deppend afdrogen. De randen het eerst. Je kunt voor het schoonmaken een oplossing gebruiken met een sterk alkalisch middel (taski forte of taski force). Ook rinser (bij de verfhandel) komt qua eigenschappen overeen. Deze middelen werken zeer krachtig en supersnel: waardoor je snel kunt werken en de l.s. plank maar zeer kort aan vochtigheid blootstaat.

2. Eerst stofzuigen, daarna met de warme douche goed uitspoelen en 15 minuten laten staan. Hierna weer uitspoelen en er een flinke hoeveelheid fijnwasmiddel over verdelen en weer 15 minuten laten staan. Hierna met de warme douche weer goed schoonspoelen. Hierbij komt veel vuil vrij. Dit hierna nog eens herhalen met een hoofdwasmiddel. Kijk uit dat er geen bleekmiddel in zit. Het doek hierna drogen door het eerst een paar keer op een handdoek drukken, die op een vlakke ondergrond ligt. Daarna in een warme ruimte, b.v. de warme CV-kast leggen. Het resultaat is verbluffend. Te gebruiken wasmiddelen: Robijn fijnwasmiddel en Neutral wasmiddel (is zonder geurstoffen).

Een voordeel bij de wasbeurt is meestal dat ook het doek weer strak komt te staan. Let wel gebruik lauw water +/- 30 C en niet te veel druk uit oefenen.

Monteer de plank als deze weer goed droog is meteen in de kast terug, na enkele maanden losstaan kan de plank alsnog krom trekken doordat het doek enigszins krimpt.

Henk Kramer, Ben Dijkman, Maurice

Ik heb bij een Philips 535A het luidsprekerdoek met een lichte chloor oplossing als nieuw gekregen. Ik heb het doek wel op de plank laten zitten zodat het niet kon krimpen. Dus doek en plank enkele minuten in een laagje met water en chloor dan laten drogen. Bij mij werkte het wel; het overgebleven water/chloor was behoorlijk vuil. Wel het doek voor de zekerheid met punaises vastzetten voor als het losweekt.

Achim

Ik zet de randjes van het doek altijd even vast met een niettang. Dit om te voorkomen dat het doekje losweekt. Dan dompel ik het doekje met plank en al in een lauw sopje met normaal waspoeder. Nooit wrijven want dat is meestal het eind van het doekje. Hooguit mag je met de vlakke hand zachtjes op het doek tikken. De behandeling moet meestal een keertje worden herhaald, maar het resultaat mag er zijn. Ik heb op deze manier nog geen doekjes verspeeld.

Nico den Haak

Door schade en schande (iets) wijzer geworden, zou ik zeggen: lekker vuil laten. Hooguit (voorzichtig) met de stofzuiger het stof eruit zuigen. Het doek is tientallen jaren oud en vaak door vuil en ultraviolet (zon-)licht aangetast. Bij een uitbundige schoonmaak kan het dan uit elkaar vallen. Maar ook over dit onderwerp is niet iedereen het met elkaar eens. Kijk ook eens op de site van "Vintage Radio".

Ed van der Weele

Ik heb een doekje behandeld met Vanish maar dan wel in koud water. Het doek wel van plank gehaald om te voorkomen dat de lijmlaag loslaat van de lagen waaruit de plank meestal is opgebouwd. Resultaat: het doek is egaal schoon geworden. Gewoon liggend laten drogen en geen krimp naderhand. Het was een doekje met echt vieze kringels erin. De vraag is of dit op lange termijn ook zo blijft, maar tot nu toe is het doek nog zeer stabiel. Tot slot. Het doek heb ik ongeveer een halve dag erin laten liggen, maar dat kan natuurlijk verschillen afhankelijk van de mate van bevuiling.

Stef van Aalst

Ik heb een doek als volgt gereinigd. Gewoon met plank en al bevochtigen met Lauw water (+/- 30° C) onder de lopende kraan. Niet voor een lange tijd onderdompelen, want het kan zijn dat dan de plank (meestal geperst karton of triplex) beschadigd raakt. Dan met een vlekken textiel spulletje, b.v. "Shout" of wat moeders anders ook gebruikt. De zaak met de vingers inwrijven. Het gebruik van borstels en dergelijke is levensgevaarlijk voor het doek. Dit kan het doek beschadigen doordat het b.v. gaat rafelen. Bij de opening niet hard drukken en aan de andere zijde met de hand ondersteunen. Een paar minuten laten inweken. Dan afspoelen onder de kraan met lauw water. Niet tevreden, dan herhalen. Helemaal schoon krijg je het nooit omdat het doek meestal verkleurd is. Voordeel dit procédé is dat na droging het doek weer netjes strak staat. Drogen is gewoon rechtop een paar dagen laten staan. 

Maurice

Gebruik geen bleekwater (chloor, javel), want de kans bestaat dat over een tijdje je hele doek uit elkaar valt. De feitelijke schade aan de stof komt echter pas (soms veel) later aan het licht. Moderne vezelstoffen (uit aardolie gemaakt) zonder katoen of canvas erin verwerkt, kun je rustig met flinke hoeveelheden chloor behandelen.
Misschien dat alleen de kleur veranderd, maar de stof kan er wel tegen. Alleen, die stoffen zitten -absoluut niet- voor onze oude radio's. Heel erg oppassen dus.

Wouter Nieuwlaat, Ben Dijkman

Philips 695A. Het luidsprekerdoek was een echte vuile boel. Ik heb dit behandeld met "Karpex mousse aktive" (een spuitbus die na schudden een mousse geeft). Na vijf minuten was het resultaat gewoonweg verbluffend. Het ziet er perfect uit. 

De bus goed schudden en een laag schuim op het doek spuiten. Met een spons de mousse spons zachtjes opwrijven en laten drogen. De dag nadien gewoon terug stofzuigen. Gans de procedure s'anderendaags nog eens herhalen. Ik heb niets ondernomen zoals met wasknijpers, punaises e.d. Het doek is zeer strak en netjes nu.

Freddy Vercruyce

Het gebruiken van behangplaksel is mogelijk, maar houtlijm is nog beter. Beide lijmen zijn op basis van cellulose (in water oplosbaar) en drogen kleurloos op. Mits niet blootgesteld aan vocht blijft dit spul vele tientallen jaren goed zitten (al weet ik dat van behangplaksel niet geheel zeker).

In de jaren vijftig gebruikte men "Velpafin" om nieuw luidsprekerdoek vast te plakken. Dit was een houtlijm op waterbasis, die enigszins verwarmd werd. Het doek werd opgespannen op een frame, zodat met kon zien of alle draden mooi horizontaal en verticaal liepen. Het luidsprekerdoek werd licht bevochtigd. Vervolgens werd de luidsprekerplank van een dun laagje lijm voorzien en werd deze daarna op het doek gelegd. Binnen het frame kon men de plank dan nog zo schuiven dat alles mooi recht zat. Als de lijm droog was, zat het doek er mooi strak op, ook al omdat het enigszins kromp. Ik weet niet of Velpafin nog bestaat, maar volgens mij doen de tegenwoordige houtlijmen (dat witte spul) vrijwel hetzelfde (ook oplosbaar in water etc.).

Ook goede resultaten zijn te bereiken met dikke behanglijm. Gewoon een paar keer de plank dik insmeren. Wat door het doek heen naar buiten perst droogt op zonder vlekken na te laten. Uitgerafelde randjes leg ik wel vast met houtlijm. 

Verder is het mogelijk om "Pritt" te gebruiken voor het gedeelte dat in het zicht komt. Hout goed insmeren en vervolgens doek hierop drukken. Zit het fout dan d.m.v. water weer losweken. Onbekend is echter hoe duurzaam de Pritt-verbinding is. Er is dus een kansje dat over een aantal jaren het doekje spontaan los kan laten. Maar bij toestellen waar ik het heb gebruikt, houden ze  het voorlopig nog prima.

Aan de randjes (die niet in het zicht zijn) kan parketlijm worden gebruikt, omdat de kleefkracht daarvan iets groter is. Maar pas op niet te dik i.v.m. vlekken.

Als je met “moderne” spullen aan de slag gaat, creëer je een onomkeerbaar proces. Met het bovengenoemde lijmen is er altijd een weg terug (in water oplosbaar). Maar door deze manier van verlijming maak je het doek wel nat natuurlijk, dit heeft als voordeel dat het tijdens het drogen nog wat krimpt (strakker). Maar water kan natuurlijk ook schade aanrichten aan een oud luidsprekerdoek. Op de een of andere manier zul je het van te voren moeten reinigen en van stof en nicotine moeten ontdoen. Dit zou wel eens een groter probleem kunnen zijn als het lijmen.

In het RHT nr. 11 van 2001 is een uitgebreid artikel over dit onderwerp opgenomen.

Martin Hofstede, H. Roovers, Pierre Verslype, Stef van Aalst ,Rob Hooft, Otto Tuil. Jan Post

• Lijmen op bakeliet

Ik wil speakerdoek lijmen op bakeliet maar weet niet welke lijmsoort daarvoor geschikt is. Voor zover ik kan zien is het oorspronkelijk ook verlijmd geweest en is dit niet gebeurd bij een vorige restauratie poging. 

Ik zou me geen zorgen maken over het bakeliet, er is mij geen stof bekend die bakeliet oplost. Meer zorgen heb ik voor het doek zelf. Probeer daarom eerst lijmsoorten die wateroplosbaar zijn. Gaat het fout, dan is het doekje niet direct verloren.

Otto Tuil

• Nieten / spijkeren

Was het doek oorspronkelijk geniet of gespijkerd, dan lijkt (opnieuw) nieten met een Tacker (zo'n meubelstofnietapparaat) aan de achterkant van het luidsprekerbord het meest veilig. De stof dubbel vouwen op de plaats waar je het niet. De nietjes kun je er met een schroevendraaier later weer uit wippen. Als je roestvaste nietjes kunt krijgen is dat beter. Vocht en roest vreet namelijk langzaam gaten in de stof.

Onno Massar 

• Graetz Arcadia 06Y: ik heb het "doekje" er af moeten halen, want het was heel erg vies. Na een sopje van Biotex ziet het er weer patent uit. Het is geen echt stoffen doekje, maar een dun lapje plastic met een gaatjespatroon erin van vierkante gaatjes.

(foto's: Piet Blaas)

Wat voor lijm kan ik het beste gebruiken? Het moet heel erg stevig kleven, want het "doekje" is niet helemaal plat meer, het golft nogal (dat was al voor de wasbeurt). De lijm mag niet te dun zijn, want dan komt het door de gaatjes heen en dat lijkt me geen mooi gezicht. En de lijm mag geen kleur hebben, want dat zie je ook door de gaatjes heen. Zwart zou wel kunnen, want het luidsprekerplankje is ook zwart. Of transparant.

Kun je niet beter eerst proberen met een strijkbout het "doek" recht te maken? Natuurlijk wel een stuk doek tussen de strijkbout en plastic l.s.-doek en niet te heet. Dat werkt inderdaad. Ik heb het lapje plastic met de strijkbout aardig vlak gekregen. Dat maakt het plakken een stuk makkelijker.

Piet Blaas, Ben Dijkman

Voor het lijmen zou je tweezijdig plakband kunnen gebruiken, wat je gebruikt voor foto's.

Alard Roose

De dubbelzijdige plakfolie bleek goed te werken in dit geval. Of het op de lange termijn zo goed blijft plakken, moeten we natuurlijk nog afwachten. Het scheelde al veel dat het plastic doekje met een strijkbout keurig vlak was gemaakt. Daarna heb ik op het luidsprekerplankje dubbelzijdig plakfolie bevestigd. Je moet dan nog wel het gat van de luidspreker zorgvuldig uitsnijden en niet te diep met je mesje steken. Anders prik je zo door de luidsprekerconus... (ik moet er niet aan denken).

Je kunt de folie goed aandrukken. Als die stevig is aangedrukt dan kan de tweede beschermfolie worden verwijderd. Daarna plak je het "doekje" op de lijmlaag. En weer stevig aandrukken. Ik heb voor de zekerheid een uurtje of wat een plankje met lijmklemmen tegen het doekje vastgeklemd. Het zit er nu goed op. Lekker strak. Ik had nooit gedacht dat het ooit zo goed zou komen.

(foto's: Piet Blaas)

Het was in dit geval overigens niet mogelijk om eerst de luidspreker te verwijderen om beschadiging te voorkomen. De schroeven zitten namelijk aan de kant waar het doekje komt. Ik was eerlijk gezegd al bezig met die schroeven te verwijderen toen ik me realiseerde dat met het doekje vastgeplakt de luidspreker niet meer kan worden gemonteerd. En dat is ook weer niet de bedoeling. Gelukkig is het plankje dik genoeg, zodat de kans dat je met het mesje te diep steekt niet heel erg groot is. 

Piet Blaas

Een Philips 890A gekocht met een groene verfklodder op het doek. 

Hoewel de meningen verdeeld zijn over het gebruik van thinner bij luidsprekerdoek, ben ik toch aan de slag met thinner. En ziehier het resultaat.

Het doek dichtbij, je ziet nu enkel een vale plek waar de groene verf heeft gezeten, maar dat is beter dan groene verf.

(foto's: Michiel van der Smeede)

Michiel van der Smeede

Voor het verwijderen van lijm en verf kun je ook aceton gebruiken. Dit heb ik ook met succes toegepast op b.v. Philite van een Philips 834.

Johan Catteau

Misschien zou je, indien nodig, met een juist gekleurd potlood nog iets kunnen bij kleuren. B.v. een groen spikkeltje weg retoucheren.

Maurice

Piet Blaas, Stef van Aalst, Jan Verdijk

Hieronder is te zien hoe het patroon is opgebouwd. Voor de duidelijkheid is daarvoor even blauw garen gebruikt.

Het voordeel van deze methode is dat het stof voor het doekje zo stijf is, dat het heel makkelijk is om het correct op de luidspreker plank te lijmen zonder te spannen. Het is natuurlijk akoestisch volkomen doorzichtig.

Het eindresultaat is te zien in de foto van de kast van de radio. 

(foto's: John de Haas)

John en Harriet de Haas