Draadomroep

Overzicht

• Draadomroep

• Geluidskwaliteit

• Luidspreker

• Versterker

• Volumeregeling

• Draadomroep

• Ik heb een radiodistributie luidsprekers met daarin een complete versterker. Dit is geen eenmalig knutselwerk want op de achterzijde staat voorgedrukt "naar 220V" en "naar keuzeschakelaar". De versterker heeft 2 x UL 41, geen voedingstrafo maar wel een ingangstrafo en een uitgangstrafo waarop de luidspreker is aangesloten. Verder geen volume of toonregeling. Het enige verschil met een "normale" draadomroep luidspreker is de 220V aansluiting.

Deze kastjes zijn van de PTT geweest. Meer informatie daarover kun je vinden op de site van het PTT-museum. 

Sjaak van Schaik  

Verdere informatie over de geschiedenis van de draadomroep is o.a. te vinden op de site van "Soundscapes,info". Daar staat ook nog een artikel over een luisteronderzoek.

Piet Blaas

(scan: Anja Haasbeek)

• Geluidskwaliteit

• Heb ik het goed dat er twee soorten van geluidskwaliteit waren bij de voormalige radio distributie? Namelijk: a. een zeer goede kwaliteit als de signalen via PTT muzieklijnen vanuit Hilversum werden aangevoerd, naar het plaatselijke postkantoor als distributiepunt en b. een matige middengolf kwaliteit als de signalen werden betrokken uit de radio ontvanger bij de plaatselijke radio zaak, die tevens dienst deed als distributiepunt.

De distributie van radiosignalen met een centraal opgestelde middengolfontvanger dateert uit de begintijd van de radiodistributie. Dit systeem werd rond 1933 al verlaten omdat 's avonds vaak al geen ongestoorde ontvangst meer mogelijk was. Vanaf die tijd werden telefoonlijnen gebruikt. Of dit toen al de zogenaamde muzieklijnen waren weet ik niet. In de jaren 60 was de geluidskwaliteit redelijk (voor zover dit mogelijk was met een 17 cm luidspreker in een vrij kleine metalen kast). De geluidssterkte was eigenlijk te klein voor een grote huiskamer. Sloot je echter een goede versterker aan dan was de geluidskwaliteit prima; vergelijkbaar met de FM-kwaliteit uit die dagen. Dat gold voor Hilversum I en II. De kwaliteit van kanaal 3 en 4 was wisselvalliger. Op deze kanalen werd een selectie uitgezonden van buitenlandse programma's, die door diverse ontvangststations bij de grenzen werden opgevangen. De kanalen 3 en 4 werden toen al voor respectievelijk populaire en klassieke muziek gebruikt. In het begin van de jaren 60 hadden veel nieuwbouwwoningen standaard een radiodistributie-aansluiting. Er verschenen echter toen ook al de eerste centrale antennes in de wijken.

Jan Bus

• Luidspreker

• Een metalen PTT distributie luidspreker uit de jaren 50 bevat een Goodmans speaker. Nu wil ik hem aansluiten op een buizenversterker van ± 10 watt. Maar ik wil weten wat het uitgangsvermogen en de impedantie is.

De Ohmse weerstand is 5 ohm. Dat is wat anders dan XL (schijnbare weerstand) en de Z (de wisselstroomweerstand). Nu kun je die wel weten, maar je kunt er niets mee. Deze Goodman luidsprekers waren degelijke, krachtige speakers met een sterke geluidsweergave . De aanduiding 10 watt betekende dat ze 10 watt geluidsvermogen probleemloos konden verdragen. Ik zelf heb ze wel op 30 watt Geloso versterkers gehad en daar stonden ze hun mannetje. Kortom hele prettige speakers. 

Philip van Apeldoorn

 

Een paar vragen over de luidsprekers van de PTT Draadomroep. is uit de code op de magneet een productiedatum te destilleren? ongetwijfeld heeft PTT deze luidsprekers niet zelf geproduceerd, maar laten voorzien van een PTT stempel. Welke fabrikant heeft deze luidsprekers gemaakt?

(foto: Ed van der Weele)

Het lijkt een Philips typenummer: EL7901/01. De cijfers eronder: 54 51 3 kunnen betekenen: 1954 week 51 dag 3. Dergelijke productiedatum-stempeling zie je op meer Philips luidsprekers uit die tijd.

Henk van den Broek

Zelf heb ik ook drie van die luidsprekers. Twee ervan hebben luidsprekers van het merk "Lectrona" , British made. De derde heeft een versterker ingebouwd en daar zit een Goodmans luidspreker in. Ik heb ooit nóg twee van deze kasten gehad en daar zaten ook Goodmans luidsprekers in.

Piet Blaas

Het waren in elk geval speakers met een hoog rendement, zowel de Philips 7901, als de Lectrona's. Mijn vader gebruikte beide voor zijn geluidsinstallatie en zo kon hij voor omroepdoeleinden met versterkers van 60 watt (2x EL51) een heel eind komen.

Henk Roovers

• Versterker

• Draadomroepluidspreker met versterker: er zijn lettertjes in aangebracht en aansluitlipjes waren met kleine klinknageltjes bevestigd. Bovendien bleken de beide UL41 buisjes voorzien van een PTT stempel. Het lijkt er op dat het versterkertje een PTT product is dat standaard kon worden geleverd. Het versterkertje bevat slechts twee UL41's. Het ingangssignaal wordt via twee transformatortjes naar de twee buizen geleid. Kennelijk gaat het alleen om een eindversterker. En er zal op de een of andere manier nog een voorversterker nodig zijn. 

De luidspreker waar het hier om gaat is een type dat werd toegepast in gebieden waar de draadomroep niet erg verspreid was. In die gebieden werden via het reguliere telefoonnet vier dubbeldraden in elke aftaktelefoonkabel in de straat beschikbaar gesteld. Omdat het normale draadomroepnet via blokkabels aan de gevels van de huizen werd verspreid, kon men daar met hoog niveau de signalen overdragen. Vanwege het risico van overspraak kon in het normale telefoonnet alleen transport op laag niveau plaatsvinden. Daarom werden in de zogenaamde mechanische en elektronische werkplaatsen van de PTT de bestaande luidsprekers van een versterker voorzien met twee maal UL41. Deze speakers waren dus niet in een normale fabriek gebouwd. De gedachte dat ze vanwege de grotere versterking speciaal gemaakt waren voor b.v. fabriekshallen is wel begrijpelijk maar onjuist. In de periode na 1958 werd het telefoonnet in de nieuwbouw vooraf aangelegd. Omdat men daardoor ook het draadomroepsignaal transporteerde werd een bijzondere manier van het schakelen van een zogenaamde stergroep (dat waren twee dubbeldraden) toegepast. Deze schakeling werd fantoomschakeling genoemd en maakte het mogelijk via de telefoonlijn toch het hoge niveau te transporteren. Lange tijd maakte PTT gebruik van (buizen) vermogensversterkers die waren uitgerust met de grote eindpenthodes type EL51. In de woning werd een programmakiezer toegepast die speciaal voor het lage niveau was ontwikkeld.

Jacques Hermans

Onderstaand een voorbeeld van een luidspreker met versterker. In dit geval type: 9849. Buizen: EF6 , EL2 , CY2.

(foto: René Engels)

• Reparatie, netschakelaar?

Ik kocht onlangs op een rommelmarkt een PTT luidspreker met ingebouwde buizen versterker met 2x UL41. Deze werden destijds gebruikt bij de draadomroep. Helemaal compleet met bedieningsunit voor aan de muur.(stationskiezer en volumeregeling).De kast zat vol stof.Deze eerst schoon gemaakt,en de pertinax plaat met de daarop gemonteerde onderdelen uit de kast gehaald. Toen m.b.v. een scheidingstrafo en variac, het geheel voorzichtig op spanning gebracht. Echter bij 210 Volt ging de ingebouwde zekering van 0.8 Amp er uit. 

De oorzaak was een doorgeslagen ratelcondensator, de bekende bruine WIMA typen. Ook de koppelcondensator tussen de beiden UL41 was lek. Nu werkt de versterker weer goed en kan het volume goed geregeld worden met de bedieningsunit. Echter, waarom is er geen netschakelaar aanwezig? Dus het toestel stond vroeger dag en nacht aan. Jan van der Waal Van die oude kanalenkiezers van de draadomroep kan ik mij herinneren dat ze steeds over de 0 gingen, dus 1 - 0- 2-0 3 etc. Echter, de nul betekent geen audio op de ingang en schakelt dus niet de stroomtoevoer uit. J, van Schaik

Onderstaand nog enkele foto's van de versterker van de draadomroepluidspreker.

(foto's: Jan van der Waal)

• Volumeregeling

• Philips type 9819-08. De kast lijkt een beetje op een Philips 461, het front op een Rondo en het doek op dat van een Philips 456A. Binnen in een stempel Dienst PTT. Dito op LS en nog een nummer. Op de speaker zelf handmatig in gekrast: "150 Ohm". Er zit ook nog een aanpassingstrafo in met een 11 standen schakelaar maar deze doet geen dienst meer.

Die 11-standenschakelaar moet een soort volumeregelaar zijn geweest. Een en ander in combinatie met een trafo van 150 Ohm. Bij elke schakelstand loopt de weerstand iets op.

Ben Dijkman, Stef

(05-04-2010 )