Nederlands Forum over Oude Radio´s
Onafhankelijk medium voor liefhebbers en verzamelaars van oude radio´s en gerelateerde zaken

 

 

Chassis

Overzicht

Vaak zijn chassis verzinkt (of vertind) en komt op den duur de roest er doorheen door plaatselijke beschadigingen in de beschermlaag. Wegpoetsen van de de roest kan tot gevolg hebben dat de resterende beschermlaag eveneens wordt verwijderd en de roest na een tijdje dubbel zo erg terugkomt. Om de "glans" te bewaren, kan het chassis na het poetsen direct bespoten worden met haarlak. Dat geeft een goede bescherming. In plaats van haarlak zijn er ook alternatieven, zoals blanke lak uit een spuitbus, of de spray die wordt gebruikt om printplaten mee te bespuiten ("soldeerlak").

Piet van Schagen, Andries van Bronkhorst

Soms als een chassis echter dermate slecht is, kun je besluiten om een totale restauratie te gaan doen. In het RHT staan daarover artikelen. Om een chassis weer mooi te krijgen is er één manier: dat is stralen en verzinken

Albert Zwaagstra

De vraag is overigens of een nieuw chassis ooit wel zo glimmend is geweest als ze er nu na een intensieve restauratie uit zien. Al heel snel ontstaat bij de meeste metalen een laagje oxide waardoor de glans verdwijnt. Een chassis dat zo glanzend is als een spiegel lijkt mij niet origineel. Onlangs had ik een blokgolfgenerator Philips GM2324 onderhanden waarvan het chassis volledig is verzilverd. Dit apparaat had jaren op een hobbyzolder gestaan waar de eigenaar zich uitleefde in hout- en metaalbewerking. De sporen hiervan (houtstof, metaalsplinters en andere vuiligheid) hadden zich in de loop van de tijd genesteld in het meetinstrument. Na een grondige schoonmaakbeurt met kwast en stofzuiger kwam het prachtig zwart geoxideerde verzilverde chassis te voorschijn. Met Silvo (het luxe zusje van Brasso) zou ik er een blits stuk elektronica van hebben kunnen maken, maar zelfs de aanvechting hiertoe hoefde ik niet te onderdrukken. Die oxide hóórt gewoon bij zo'n chassis. Een glimmende spiegel hangt in de badkamer, maar zit niet in een radio of ander elektronisch apparaat.

Ed van der Weele

Philipschassis zijn vanuit de fabriek vercadmiumd en zeker niet gepolijst. Het is een mat lichtgrijze kleur. Er zijn verzamelaars die het prachtig vinden om alles te laten glimmen, te vernikkelen en zelfs de buizen van een frisse kleur te voorzien. Zoals je dat ook bij hot-rod auto's ziet. Dus als iemand met een spiegelend chassis laat zien, dan weet je direct dat dat er zo vroeger niet uit zag. Een serieuze verzamelaar keurt zo'n toestel direct af. 

Piet van Schagen

Ik knap een radio chassis op de volgende manier op:

Na 10 jaar heb je zonder veel werk nog steeds een niet aangetast en schoon chassis.

Een draaicondensator is op dezelfde wijze weer mooi te krijgen, vergeet na het schoonmaken niet de lagers te oliën of te smeren.

Jan Berghuis

Het gaat er om wat je zelf met een opknapbeurt of restauratie beoogt. Niet wat anderen vinden dat jij met je radio moet doen. Als het chassis er nog redelijk uit ziet heb ik het volgende advies. Het ding is niet nieuw, maar moet dat dan bij een historische radio? Ik zou zeggen, schoonmaken en zeker niet gaan polijsten met staalwol of iets dergelijks. Wordt hij niet beter van, eerder slechter.

Nico den Haak

Gewoon zo laten, zou ik zeggen. je mag best zien dat een radio wat jaartjes oud is. Als de roest er nog niet door komt, en als je je radio droog bewaart, blijft het er nog jaren zo uit zien. Het is belangrijker dat je radio elektrisch werkt en af en toe speelt, want hier geldt: echt stilstaan is achteruitgaan.

Andries van Bronkhorst

Je kunt natuurlijk dat chassis schuren en polijsten, echter je geraakt van de regen in de drup. Dan zien b.v. de schroefjes er niet meer uit en de verdroogde rubbers, je trafo's zijn wat roestig en wellicht zit er een deukje in een van de kappen. En zo blijf je bezig. Pak eens een simpele radio van een weinig waarde. Ga daar eens mee aan de slag. Bekijk ook het resultaat eens na een jaar. Visueel kan het best eens leuk zijn om een zwaar glimmend chassis als toon stuk te hebben. Paar oude versleten buizen er op, enkel gloeispanning en eens zien hoe dat eruit ziet.

Maurice Hamm

Ik heb het wel eens gedaan met brasso en een tandenborstel daarna wat delen met een koper borstel op een Dremel machine. Het resultaat was mooi maar het was een paar dagen werk om alle delen te raken en daarna de resten verwijderen. Het nadeel is dat je de roestplekken blijft zien en anders komen ze wel terug. Niet aan beginnen is ook mijn advies neem eerst een sloopchassis en probeer daar een en ander op uit.

Arjen v. S.

De meeste zeggen het al: niks aan doen. Ik sluit me hierbij aan indien het chassis er nog heel behoorlijk uit ziet. Ik zou er pas wat aan doen als de roest er grotendeels doorheen komt. Het gaat dan om behoud. Overigens ben ik er sowieso terughoudend mee. Ik zie soms radio's van 70 jaar oud die er werkelijk als nieuw uitzien. Dat is leuk om een idee te krijgen hoe het er ooit heeft uitgezien en soms ook logisch als je een toestel hebt wat in verregaande staat van ontbinding verkeerd en drastisch ingrijpen de enige redding is maar ik zie liever dat ik iets "ouds" in handen heb.

Leo van Vreeswijk, René Engels

Ik persoonlijk zou alleen het losse vuil verwijderen. Ik houd ook niet van die hoogglanzende chassis. Je mag de tand der jaren wel zien is mij mening. Een uitzondering had ik deze week: een Philips 480A van stof (5mm) ontdaan en toch eens met een wattenstaafje met Brasso over het chassis en er kwam een hoogglanzend chassis tevoorschijn. Deze ga ik nu toch zo behandelen maar dit is een uitzondering ja en smaken blijven toch verschillen.

Stef
Niks aan doen. Staalwol gaat wel, maar je komt toch niet overal goed bij en dan hou je van die niet gepoetste randen rond de onderdelen op het chassis over. En dat ziet er helemaal niet uit. Als je poetst met staalwol, moet je goed opletten dat er geen draadjes tussen de aansluitingen vallen. Dat spul is wel elektrisch geleidend.

Wim Sanders

Zie onder "schoonmaken".

Gecadmeerde chassis zijn dikwijls zilverkleurig. Door in werking van buitenaf kan een wat groenige tint ontstaan. Cadmium is thans verboden om te gebruiken als roestbescherming, vanwege de giftigheid. Ik heb nog een doosje met schroeven met een zilverkleurig buitenlaagje. Op het doosje staat cd dit is het chemische symbool voor cadmium. De industrie waar ze gebruikt werden heeft ze moeten verschrotten (thans wordt uitsluitend nog roestvast staal gebruikt). De geelachtige laag die je tegenwoordig wel ziet, wordt aangebracht door het metaal te passiveren. Philips gebruikte gecadmeerde chassis. De chassis van Blaupunkt radio's en tv's waren meestal verzinkt, die zagen er dan nooit zo mooi egaal uit. De chassis van Grundig daarentegen waren weer vertind en die bleven wel mooi.

Henk Roovers

Dit is een foto van een chassis dat opnieuw is gecadmeerd, zoals het vroeger ook gebeurde. 

Otto Tuil

Chassis werden in het algemeen vervaardigd van armcostaal. Dat was een staalsoort die makkelijk te vervormen is, wat  d.m.v. ponsen stansen of omzetten meestal gebeurde. Dit alles gelijktijdig, waardoor er hitte vrij kwam door die hitte kreeg het materiaal een grijs groenachtige zilver kleur. Bij cadmeren is dit niet het geval. Het oude roestige chassis wordt gezandstraald en met een ijzercoating overgespoten. 

Philip van Apeldoorn


Nieuw gecadmeerd chassis
(foto: Otto Tuil)

Er zijn twee soorten cadmium, de zilver en de goud kleur. De meeste chassis worden gecadmeerd in de zilverkleur, soms ook in de goud kleur. Het voordeel van de goud kleur is, dat het langer mooi licht van kleur blijft, terwijl de zilverkleur na jaren wat donkerder wordt.

Jan Post

(foto: Jonathan H.)

Dit ziet eruit alsof het verzinkt is. Soms zie je zink "kristallen" op het metaal zitten. vergelijk maar eens met een nieuwe zinken emmer of dakgoot. Ook lood of tin heeft als loodoxide of tinoxide een witte kleur. Zink oxideert door zuurstof in de lucht waardoor zinkoxide ontstaat (witte aanslag). Het oxidatieproces van het zink zorgt ervoor dat het metaal dat verzinkt is, bijvoorbeeld staal of ijzer, wordt behouden. Oxide beschermt dus. Als het poeder er niet vanzelf afvalt of bij lichte aanraking dan kun je het volgens mij laten laten zitten. De oxidelaag sluit het metaal af van de lucht. Verwijder je elke keer de oxidelaag dan komt het metaal weer in contact met lucht en gaat het proces weer verder.

Of je kunt het oxidatieproces stoppen door contact met lucht te voorkomen oftewel het metaal afsluiten van de lucht door goed lakken. Of je verwijdert de oxidelaag en lakt dan meteen af of je lakt over de oxidelaag heen. Ik ben voor de eerste oplossing. Dit gebeurt namelijk ook bij roestbehandeling bij auto's.

Ik kan nog even vermelden dat er tegenwoordig veel stikstofoxide in de lucht zit ontstaan door hoge verbrandingstemperatuur in verbrandingsmotoren en verwarmingsketels. In de ketels of motoren wordt het stikstof uit de lucht geoxideerd tot stikstofoxide. Dit stikstofoxide in uitlaatgas vormt samen met vocht in de lucht salpeterzuur dat dus het oxidatieproces heden ten dage kan versnellen (gechargeerd).

Sander Leunissen

Als het alleen op één plaats voorkomt, is warmte mogelijk de oorzaak. Is het op andere plaatsen ook zo, dan kan het zijn dat de onderdelen na het verzinken (ik ga uit van verzinkt metaal) niet goed zijn gepassiveerd. Zinkoxide is inderdaad wit, maar kan ook een ander (giftig) metaal zijn, dus oppassen met de oxide. Je moet er inderdaad wat aan doen, want als de beschermende zinklaag verdwenen is, gaat het metaal roesten. Het handigste is schoonmaken/ontvetten en voorzien van een beschermlaag (blanke lak o.i.d.).

Jos Mulder

Ieder materiaal oxideert zonder beschermlaag. Bepaalde soorten metaal b.v. aluminium krijgen een afsluitende oxide laag.Dus als er eenmaal een laag gevormd is oxideert het niet verder. IJzer oxide b.v. is weer wat broos en blijft oxideren. Ook worden metalen gegalvaniseerd om oxide tegen te gaan. In dit geval lijkt de vroegere beschermlaag tegen oxideren verdwenen en blijft de zaak door-oxideren omdat de gevormde oxide laag bij jouw niet afdoende af schermt. Eenvoudig een beschermlaag aanbrengen.

Maurice Hamm


Als de radio oud is en je dat best mag zien, die roest gewoon laten zitten en ervoor zorgen dat die niet verder gaat. Dus toestel plaatsen in een droge omgeving.

Lammert Bonenberg

Roest is een oxidatieproces wat zich in/op ijzer voordoet en niet op aluminium, waar de meeste chassis van gemaakt zijn. IJzer-oxidatie (roest) heeft de onplezierige bijkomstigheid zich door het materiaal te vreten, zodra dit proces begonnen is. Om dit proces te vertragen kun je het best de roest met een staal- of koperborsteltje verwijderen en de behandelde plekken lichtjes invetten zodat de zuurstof uit de lucht geen vat meer op deze plek kan krijgen. Aluminiumoxide werkt juist beschermend op het materiaal en moet je derhalve ook nooit verwijderen. Ook al ziet die donkere kleur er niet echt uit.

Paul Brouwer

Ligt eraan wat je wilt. Staat originaliteit voorop, dan zou ik het toestel, in dit geval de roestplekken, niet direct met een roestwerend middel behandelen. Dat is m.i. een wat vreemde eend in de bijt en je tast hiermee de zichtbare tand des tijds die in dit toestel huisgehouden heeft, aan. Wanneer originaliteit niet het hoofdargument is voor het behouden van het toestel en de radio in een droge omgeving staat of komt te staan, zal de oxidatie in de regel niet veel verder gaan. Je zou dan, de loszittende roest voorzichtig kunnen verwijderen en de rest van de vlek eventueel licht kunnen invetten met zuurvrije vaseline bijvoorbeeld. Je hebt dan een radio waaraan je dan best kunt zien dat hij oud is en wat de tijd ermee heeft gedaan en tevens een simpele bescherming aangebracht om eventueel verder roesten tegen te gaan. Of je moet een roestwerend middel kunnen bemachtigen waar na gebruik nauwelijks is te zien dat de plek behandeld is geweest. Vroeger kon je bij de autohandelaar van die kleine zwarte busjes kopen met een gele substantie daarin dat na droging enigszins kleurde in de kleur van de roestplek, al bleef de plek na behandeling wel donkerder dat dat die ervoor was. Het betreft Novarox. Dit is nog steeds te koop en het werkt uitstekend. Het is verkrijgbaar bij iedere automaterialenzaak en bijvoorbeeld bij de Halfords.

Lammert Bonenberg, Martin Deubel

Een dergelijk conserveringsmiddel is er ook van het merk Kurust. Het zet de bruine ijzeroxide om in een minder gevaarlijke stof, maar het blijft een lapmiddel. 


Hans Op den Camp

bij autoplaatwerk wordt o.a. "Fertan" of "Novarox" gebruikt. op een radiochassis kun je het beste spuitbare Novarox toepassen, deze is tevens primer en hoeft niet afgewassen te worden. Vreemd genoeg werken deze middelen het best bij een hoge luchtvochtigheid. De roestplek wat bevochtigen en dan het middel erop smeren. Onder deze condities werkt het spul optimaal op de roest in en gaat een goede verbinding aan met de oxidatie, zodat deze niet verder meer kan gaan.

Wouter Nieuwlaat, Lammert Bonenberg

Je komt zelden (nooit) radio's tegen met een aluminium chassis. Staal is veruit het meest gebruikte materiaal, met verschillende conserveringsmethoden. Philips heeft vaak vercadmerde of gecadmeerde staalplaat, terwijl andere merken ook wel chromaatcoating toepasten. Grundig heeft een coating gehad waardoor het chassis een mooie goudgele glans kreeg, maar onderhuids was het nog steeds staalplaat. Aluminium werd wel heel veel gebruikt voor spoelkokers. Het kan zijn dat er chassis van aluminium gebruikt zijn (tegenwoordig komt het veel voor bij buizenversterkers etc, gefreesd uit een massief blok aluminium) maar in plaat vorm is het toch wel erg zwak en buigzaam. Het vreemdste chassismateriaal wat ik tegenkwam is trouwens bakeliet. In de materiaalschaarste na de oorlog had Philips radio's met een drie-delige opbouw waarbij twee gedeeltes uit bakeliet bestonden. Deze waren van binnen met een dikke laag zinkverf geleidend gemaakt om de kooi van faraday-werking in tact te houden.

Wouter Nieuwlaat

Toevallig vond ik via het internet een bedrijf in de buurt dat elektrolytisch verzinkt. De prijs daar is € 40 voor een "rek". Een rek is een geheel van onderdelen dat men in het bad hangt en laat verzinken, dat rek is drie meter lang en een halve meter breed en meer dan een meter diep, er kan dus heel wat meer aanhangen dan mijn twee chassis. Voorwaarde is wel dat het roest zoveel mogelijk is verwijderd.

Johan Catteau

Zandstralen kan je laten doen bij de wat betere werkplaatsen en is niet duur. Het kost circa € 50. Verzinken is een ander verhaal. Er bestaat vuurverzinken en koud verzinken. Vuur verzinken doet men door het te verzinken geval in een bad gesmolten zink te dompelen. Dis is prijzig en er is als nadeel dat je chassis dus een stuk dikker wordt waardoor de gaten etc allemaal wat kleiner worden, zodat de kans bestaat dat buisvoetjes etc. niet meer goed passen. Vuurverzinken is erg goed maar voor een radiochassis wel erg overdone. Dit wordt meestal toegepast op metaal dat het jaren in de open lucht moeten volhouden. Daarnaast is er koud verzinken middels een spuitbus. Die zijn in de betere auto onderdelen zaken zoals Brezan te koop voor € 15. Ik gebruikt het vaak om auto's te restaureren en het werkt prima. Het is eenvoudig als verf aan te brengen op het chassis nadat het is schoongemaakt.

Anton Tan

Elektrolytisch galvaniseren oftewel verzinken is het beste. dat gebeurt met stroom het laagje zink is zeer dun en lijkt de eerste maanden op chroom waarna het langzamerhand iets doffer wordt. Op zich niet duur als je een mannetje weet in die sector. Een rolcontainer fabriek of zo. Het kan dan zo met de grote massa mee. Ook kun je in het blad "Bromfiets" verschillende adressen vinden voor verchromen en of verzinken/galvaniseren van kleine onderdelen zoals een radio chassis. Zink spuiten uit een bus is alleen een noodmiddel net zoals zinkverf. En gewoon verzinken door onderdompelen geeft een te dikke laag dat klopt. Dat is niet wenselijk.

Achim


Terug naar de inhoudsopgave

05-04-2010