Afstemunit

Overzicht

 

Afstemcondensatoren Afstemsnaar Afstemming slipt Afstemogen Afstemschaal reinigen Dikte afstemsnaar bepalen Draairichting afstemknop FM unit (Philips) Gangbaar maken mechanisme Isolatiemateriaal Luminescentiescherm Materiaal afstemsnaar Middenfrequentie Motorafstemming NTC-weerstand over schaallampje Permeabiliteitsafstemmer (-piep)

Schaalverlichtingslampjes Schaallampje verwijderen Schaalwijzer vervangen Schaalwijzer naast zender Snaar opleggen Staaldraad Veertjes Verstrooischerm (maken) Viltjes achter afstemglaasje Voorkeuze Wieltjes e.d. voor snarenloop Zelf schaalwijzers namaken Zenderschalen

• Afstemsnaar

• Geduld is een schone zaak......

Bij sommige radio's is het opnieuw leggen van een afstemsnaar soms een zenuwslopende bezigheid. Het vernieuwen van het koord bij b.v. een Philips B8D51A is ook heel leuk. Terwijl het toch een grote radio is, heeft men de FM unit en de AM afstemcondensator vlak naast elkaar gezet. Daardoor paste de snaartrommel niet meer goed op de AM condensator, en heeft men hem achterstevoren gemonteerd (met de open zijde naar binnen). Je kunt dus bijna nergens bij...  Ik denk dat het een goed idee was geweest, om de ingenieur die de snarenloop had bedacht, zelf de eerste 25 stuks te laten "bekoorden".  Waarschijnlijk waren er dan nog wel wijzigingen in diverse radio's doorgevoerd...

Peter  Lameijn

Soms ben je wel drie uur bezig met het vervangen van zo'n koordje, maar bedenk dan dat dat altijd nog sneller is dan de 60 jaar die de radio erover heeft gedaan om stuk te gaan.  Het repareren van een radio is nu eenmaal een geduldwerkje waarvoor je rustig alles moet bekijken en overwegen wat de beste aanpak is. En daar is ook alle tijd voor, er staan immers geen ongeduldige klanten te wachten of een baas die in zijn oneindige wijsheid heeft bepaald dat het omleggen van een koordje maar 10 minuten mag duren. Als het vandaag niet lukt, dan is er morgen weer een dag en weer een dag en weer een dag en weer een dag en weer een dag en weer een dag en weer een dag en weer een dag en weer een dag. Als je je geduld bewaart en tussendoor even iets anders gaat doen zal je zien dat al die stress niet nodig is en zeker niets oplost. Veel plezier met de hobby, want dat is het toch.

Ed van der Weele

De tijd die het kost om een snaar op te leggen is een van de redenen waarom men overgegaan is naar andere oplossingen waardoor die snaren niet meer nodig zijn. Als je de boel nog eens moet loshalen bij een toestel, dan kan je tijdelijk om de trommel een stukje textielplakband doen of krokodillenbekjes gebruiken om de snaren daar op hun plaats te houden. De trommel tijdelijk blokkeren kan ook handig zijn. Ik ben ook wel eens lange tijd met een toestel bezig geweest met de snaaraandrijving weer aanbrengen. Uit frustratie ben ik (gelukkig) vergeten welk toestel het was. Ik heb het uiteindelijk een dagje laten rusten en toen ik er weer mee verder ging, ging het bijna vanzelf. Dus even iets anders doen tussendoor kan soms ook wel eens helpen. Kwaad worden helpt in elk geval niet is mijn ervaring.

Henk van den Broek

Indertijd, waren klanten wel eens een beetje boos, dat we als handelaar HFL 7,50 vroegen voor het leggen van een koordje. Je weet nu dat dat ook in de jaren vijftig en zestig niet dik betaald was. Overigens heb je bij sommige toestellen hulpgereedschapjes nodig, anders is het onmogelijk een koordje erop te leggen.

Henk Roovers

Er zijn toestellen (b.v. de Philips 209U en de Philips BX272U) waar dat een regelrecht drama is. Zeker als je niet over zo'n veer beschikt om dat koord tijdelijk op de trommel vast te zetten. Er zijn ook toestellen waar dit soort klusjes zo gebeurd zijn. Neem b.v. de Philips 789A. In deze radio had ik deze klus in een half uur geklaard. Maar in de regel is het een regelrecht drama, waar ik echt een bloedhekel aan heb. En ja, ƒ 7,50 in de 50-er jaren.... Dat was toen toch al gauw 10% van een weekloon.

Paul Brouwer

• Gebroken

Iets wat vaak voorkomt bij alle toestellen is dat het afstemkoord of gebroken, of van de wieltjes afgelopen is. Het breken gebeurt doordat de stof waarvan het koordje is gemaakt is vergaan. Repareren moet altijd met veel beleid gebeuren (tenzij je de documentatie hebt met een tekening van het verloop). Bij een plano gaat dit ongeveer als volgt:

• draai niet meer aan de afstemming zodra je merkt dat er iets mis is met het koordje anders kun je het alleen maar erger maken;
• kast het toestel uit, verwijder het schaalglas (voorzichtig, want dat is erg kwetsbaar);
• verwijder het verstrooischerm (ook kwetsbaar);
• zorg bij bovenstaande handelingen er voor dat je de restanten van het koordje niet aanraakt; de restanten liggen vaak zo dat je het verloop weer kan reconstrueren;
• pak pen en papier, en teken het verloop exact na: stand van de afstemcondensator, het aantal windingen, links- of rechtsom, de richting van de spoed (naar voren of naar achteren);
• verwijder het kapotte koordje;
• als het koordje gebroken is, vervangen door een nieuwe koordje van dezelfde dikte en vergelijkbaar materiaal. Let hierbij goed op dat er geen rek in het koord zit; ik gebruik zelf sinds kort twaron koord, daar zit absoluut geen rek in, is letterlijk ijzersterk en is zelfs bestand tegen een hete soldeerbout;
• leg het nieuwe koord er op volgens de tekening. Er zijn vaak meerdere pogingen nodig, geef de moed niet op, en blijf beheerst;
• draai een paar minuten aan de afstemming om te testen of alles weer goed werkt. Vooral het veertje dat zorgt dat het koord op spanning blijft moet redelijk uitgetrokken zijn;
• plaats de verwijderde onderdelen terug en kast het toestel weer in.

Otto Tuil

• Vervangen door.....

• Gewoon touw

Schaalkoord kun je niet vervangen door gewoon dun touw, het is namelijk voor een goede werking belangrijk dat het koord vrijwel glad is (maar niet té glad). Dit wordt bereikt door het heel fijnmazig te weven. Gewoon touw is veel te grof om dit te benaderen. Een tweede punt is dat schaalkoord niet mag rekken, bij het monteren zet je het op spanning met een veertje, als de koord zou rekken komt het slap te hangen en werkt het ook niet meer.

Er is trouwens nog gewoon precies het goede koord te verkrijgen, maar er zijn mensen die goede resultaten behalen met vislijn, dan wel vliegerkoord. 

Wouter Nieuwlaat

• Koord van Luxaflex

Ik heb voor enkele radio´s gebruik gemaakt van koord dat o.a. gebruikt wordt voor luxaflexen etc. Ik heb dit bij een hobby zaak gekocht, zij hadden dit in verschillende diktes. Kan goed strak gespannen worden en zonder rek (ook niet na verloop van tijd). Nu na ongeveer twee jaar nog steeds geen slip in het afstemmen. 

Martin, Leo van Vreeswijk

• Vliegertouw

Ik heb koord gekocht bij een winkel die vliegers, van die hele grote voor op strand, verkoopt. Deze winkel heeft speciaal rekvrij en temperatuurbestendig koord. Het is een kunststof gevlochten koord van 1 mm doorsnede. De merknaam is CLIMAX en het wordt in Duitsland gefabriceerd. Het is een soort twaron kunststofvezel. Heel erg sterk. Dit koord is gemaakt van twaron een temperatuur bestendige en rekvrije kunststofvezel met een enorme trekkracht.

Herman Wolters

Ik heb al heel wat radio's hersteld met vliegertouw maar dan wel van nylon. Het voordeel daarvan is dat dit nylon touw een beetje elastisch is zodat ik het veertje nooit hoef te monteren.

Hugo Sneyers

• Origineel afstemkoord

Nieuw schaalkoord is nog gewoon te koop. Voor een rol van 25 meter betaal ik, ongeacht de dikte, € 12,50. Ook op de Beurs in Doorn kun je bij Frans Donkers nieuw afstemkoord kopen.

Harry Heytink, Marco

Radio Twente in Den Haag op de Stille Veerkade verkoopt nog rolletjes afstemsnaar.

Hans van Kampen

• Van de meubelstoffeerder

Bij de meubelstoffeerder kun je ook bosjes van dat witte draad in de werkplaats zien hangen. Het heeft een lengte van ongeveer 1,60 meter Het is wel ook geen schaalkoord, maar lijkt er erg veel op. Het kost ook bijna niks.

Harry Heytink

• Vislijn

Onlangs heb ik voor dezelfde toepassing in oude radio's een prima alternatief voor het oorspronkelijke schaalkoord gevonden bij een goed gesorteerde hengelsportwinkel. Een bepaald soort vislijn van het merk Sufix. 

Dick van Kempen

• Afstemming slipt

• Appelstroop 

Als het touwtje slipt over het wiel weet ik nog een "huis, tuin en keuken"-oplossing die bij mij goed werkt: smeer een heel klein beetje appelstroop (géén siroop!) aan het wiel. Dit is nogal plakkerig spul en werkt prima.

Ik heb van alles geprobeerd, maar niets hielp. Eindelijk toch Rinse appelstroop gehaald en het werkt als een trein. Het is natuurlijk wel een paardenmiddel. Maar goed, als alle andere middelen niet werken is het fijn dat het op deze manier toch kan worden opgelost.

Dré Flos, Nico van Aurich, Piet Blaas

• Reparatiemateriaal fietsbanden

Ik los dit op door een strookje te knippen van het materiaal waarmee je ook fietsbanden plakt. Dit lijm ik er met secondenlijm op. Zelf heb ik hier prima resultaat mee.

Stef van Aalst

• Veertjes vernieuwen

Mijn ervaring is dikwijls dat de veertjes (links en rechts), die de druk op de rollen moeten geven verslapt zijn. (Ondanks dat de grote rol al "verdikt" was geweest, werkte het allemaal niet meer). De oude "leukoplast" er af gewikkeld en de rollen even schoonmaken met terpentine. Een paar nieuwe strakke veertjes erop en het probleem was weer opgelost. 

Ben Dijkman

• Restaureren

Ik heb ook al regelmatig voor zo een probleem gestaan. Ik neem altijd de oorzaak weg van het probleem en niet het gevolg. Dat is meestal de enige manier om tot een goed en blijvend resultaat te komen. De oplossing ligt hem meestal door het volledig afnemen en vervangen van de afstemkoord. Touw reinigen en ontvetten. Het volledig reinigen en smeren van het loopwerk (opgelet met smeren dat geen olie op het loopvlak van het koortje komt) en een goede spanning op het koortje brengen met een goede en aangepaste veer. Ja ik weet het, het is niet de gemakkelijkste oplossing maar wel de enige goede en blijvende.

Frans Raes, Maurice Hamm

• Schuren

H et lijkt me dat het asje door de jaren heen gepolijst is door het (te ver) draaien. Zelf ruw ik het asje een beetje op met waterproof schuurpapier en maak ik het afstemkoord vetvrij met een in wasbenzine gedrenkt doekje. Dit werkt prima. 

Jan Rompelberg

• Kaarsvet

Het makkelijkste is om met een kaars langs de afstemtouw te gaan. Of een kaars tegen de afstemtouw houden terwijl je de afstemming draait, zodanig dat alle draad in contact komt met de kaars. Daardoor gaat ie niet meer slippen.

Anton Tan

• Hars

Er leiden vele wegen naar Rome. Vroeger gebruikte men (was óók een tip van Dr. Blan alias van Drs. Ir C.F. Ruyter) een weinig hars op de afstemsnaar. 

Thijs Bouma 

En als ex-honkbalspeler weet ik dat de knuppels vaak ingeharst werden om grip te verbeteren. Dus misschien bij een sportzaak navraag doen. Kijk eens bij www.covee.nl onder accessoires. Zoek op: "Pine Tar Spray" en op "Wilson Pine Tar Stick". Je kunt natuurlijk ook hars afhalen van b.v. naaldbomen. Haal wat hars weg stop het in een potje zodat het niet uithardt. Eventueel oplossen in aceton of ander middel.

Sander Leunissen , Jan de Wit

Ik maak snaren altijd weer stroef met hars. Het zijn langwerpige blokken, paarsachtig spul, in de vorm van een timmermanspotlood. Vroeger heb ik die eens bij een meubelmaker gekocht. Het werkt prima.

Mario van Zwam

• Extra winding om asje

Wellicht zou je kunnen kijken hoe vaak de snaar om die as heen zit. Wellicht is een of twee keer extra er om heen winden een goede optie. Verder moet er een bepaalde spanning op de snaar staan, niet te slap gespannen zijn. Kijk als laatste of andere delen (wieltjes e.d.) in de snaarloop ook nog goed meebewegen. Zo niet beetje met een drupje olie doen,

Daniel Geelhoed

• Pleister

Een heel klein stukje pleister of katoenen isolatieband over het asje heen draaien wil wel eens helpen.

Andries van Bronkhorst

• Philips BX410A: Ik heb per ongeluk de afstemknop van de Philips BX410A ingespoten met contactspray. Tips van mensen om het afstemdraad weer met alcohol te ontvetten, heb ik geprobeerd. Dit werkt even. Na een uur stopt de afstemknop ermee en blijft hij weer slippen. De draad staat zeer strak, dus daar ligt het niet aan. 

(foto: Nico van Aurich)

Ik deed ook nog wel eens zulke ondoordachte dingen en dan was sigarettenas altijd wel een leuk "weer-stroef-maak-middeltje". Ik zou zeker ook even alle katrolletjes even goed gangbaar maken en de afstemcondensator-lagers een beetje smeren. Want als ik het zo lees dan loopt de snaar niet echt gemakkelijk. Zelfs met een vette draad moet ie eigenlijk nog (redelijk) goed "lopen". Gebruik anders spiritus of water met afwasmiddel. Even goed met een kwastje insmeren en naspoelen. Na droging moet het weer goed gaan. Zoniet dan is waarschijnlijk de draad "uitgeput en verstaft". Iets heftiger ontvetten doe je met thinner. Ben Dijkman, Wouter Nieuwlaat

(foto: Ed van der Weele)

• Blaupunkt Sultan 2520 (1959): de snaar van de FM loopt zoals gebruikelijk meer dan 360º rond de afstemas. Op de foto de zwarte snaar. Hier is geen probleem mee. Anders is het gesteld met de snaar van de AM-banden. Deze loopt slechts 180º rond de afstemas. De witte snaar op de foto. En die slipt, zoals te verwachten is. Wikkel ik de snaar echter 360º rond de afstemas, dan loopt de snaar vast in de smalle sleuf in de as. Beide snaren zijn even dik, 0,4 mm. Is bij een vorige reparatie een te dikke snaar voor de AM-afstemming gebruikt, of hoort de AM-snaar maar 180º rond de afstemas te lopen?

Onderstaand het schema voor de snarenloop.

(scan: Jan Verdijk)

(foto: Ed van der Weele)

Op de tekening met de snarenloop is rond de as geen volle slag van het koord getekend. Maar hoort dit ook echt zo, of was het luiheid van de tekenaar. Er was maar één manier om daarachter te komen: uitproberen. Met het bestaande koord van 0,8 mm slipte de as bij een omloop van 180 graden en liep het koord vast bij 360 graden. Een koord van 0,5 mm geprobeerd. Dit gaf hetzelfde resultaat.
Daarna een nieuw koord van 1 mm (wit/rood op de foto) gemonteerd met slechts een halve slag rond de as. Geen slip. Kennelijk had men bij Blaupunkt voldoende vertrouwen in de kunststof geleiders op de afstemmas om meer dan een halve omloop overbodig te achten.

Ed van der Weele

• Dikte afstemsnaar bepalen

• Hoe kun je de dikte (diameter) van een afstemsnaar bepalen? 

Leg van het oude koord tien windingen strak naast elkaar op een buisje en meet de breedte. Deel de breedte door tien en je weet de diameter van het koord

Jan van Os

• Draairichting afstemknop

• Philips 216A. Daarin zit een snaar met omgekeerde rotatie. Ik vind afstemmen met zulk en omkering een vervelend en verwarrend karwei en kan niet geloven dat het origineel kan zijn. 

Er zijn wel meer (Philips) radiotoestellen, waarbij de afstemknop tegengesteld draait ten opzichte van de afstemschaal. Neem bijvoorbeeld de Philips 836A. Ook bij de Philips 535A beweegt de wijzer in tegengestelde richting, dan je zou verwachten wanneer je de afstemknop verdraait.

Alco Bouwense

• FM unit (Philips)

(foto: Peter)

• Laatst kwam ik deze tegen bij Radio Twenthe. Geheel nieuwe FM unit voor o.a. Philips plano's voor maar € 1,95. Ideaal voor vervanging van defecte units. Het enige wat moet gebeuren is de bewegende delen opnieuw smeren. Het fabrieksvet is na al die jaren stilstand helaas wat hard geworden.

Let er echter op dat de composiet-koolweerstand in de tuner net zo goed verlopen kan zijn als van een "oude" tuner. Voor het verouderen van de componenten maakt het niet zo veel uit of hij ingebouwd is, of op een schap ligt.

Otto Tuil

• Gangbaar maken mechanisme

• De afstemming beweegt niet als je aan de knop draait. Het blijkt dat de hulpwieltjes waarover de snaar
  loopt zeer stroef lopen. Kwestie van hard geworden olie. De geleidewieltjes kunnen niet van het asje afgenomen worden (het asje is afgeknepen). 

Om de oude olie te verwijderen kun je het beste wasbenzine gebruiken. Smeren kun je het beste doen met een olie op siliconen basis (vrij dik, bijna net zo visceus als motorolie). Deze wordt niet meer hard, ook niet na langere tijd, en is niet reactief met enige andere substantie. Het aanbrengen van de olie kun je erg handig doen met een injectienaald, waarvan je de scherpe punt af vijlt.

Wouter Nieuwlaat

De wieltjes zijn van bakeliet, dus ik zou niet zomaar b.v. naaimachineolie gebruiken. Ik heb goede ervaringen met een spuitbusje met "vetloos smeermiddel voor cilindersloten zoals auto, bureau en deursloten" ("Lubra Rapid"), dat te koop is bij de slotenspecialist. Niet dat spul waar je bevroren sloten mee gangbaar kan maken overigens.
Het vetloze smeermiddel tast kunststoffen niet aan, wat olie in sommige gevallen wel doet. Als er echt geen beweging in is te krijgen, dan zou ik toch het wieltje even verwijderen. Met een beetje beleid is dat wel te doen door voorzichtig met een tangetje het busje dat vastgeknepen zit weer rond te knijpen. Het is dan best wel makkelijk te verwijderen. Na het schoonmaken kun je het wieltje weer terug op het asje schuiven. Daarna het busje voorzichtig met een stevige kniptang weer vastknijpen. Dit lukt prima, als je het voorzichtig doet. In de laatste buizenradio's werden i.p.v. bakelieten wieltjes plastic exemplaren gebruikt. Ook hiervoor werkt het genoemde smeermiddel prima.

Wees echter zeer spaarzaam met smeermiddelen en pas op dat ze niet op het afstemkoord terecht komen of op de afstem-as. Slippen is dan onherroepelijk het gevolg. Als je een spuitbus gebruikt kun je het beste wat smeermiddel in een dopje o.i.d. doen, en het dan met een tandenstoker overbrengen op het asje. Of, als je het wieltje verwijderd hebt, met een wattenstaafje het spul aanbrengen op het asje.

Henk van den Broek

Als smeermiddel is ook bruikbaar fietsolie (synthetische kettingolie). Deze is erg duur maar onovertreffelijk. Let wel, niet een "droge" smering (opgeloste vet), maar de olie.

Pieter de Kock

• Isolatiemateriaal

• Philips B6X94A: Er zit tussen de houten kast en het glazen display, en soort moes, die de spleet tussen glas en hout opvult, dit is volledig verstorven, en valt eruit, door wat kan ik dit het best vervangen?

Stukje bruin tochtband. Neem een wat duurdere, die verteert niet zo snel.

Peter Lameijn

• Materiaal afstemsnaar

Schaalkoord is te vinden in een goede zaak voor hengelsport artikelen. Er is keus uit verschillende soorten. Vraag naar een soort die niet rekt. Altijd even uitleggen waarvoor je het wilt gebruiken, anders komen ze met nylon, en dat is beslist niet geschikt.

G.S. de Groot

Ga ook eens naar een vliegerwinkel. Ik heb daar schaalkoord gekocht van 1 mm dik. Merk Climax. Het is een geslagen twaron-draad en gegarandeerd temperatuurbestendig en rekvrij. Ik heb dit koord al in diverse toestellen met U-buizen gebruikt. Je weet misschien wel hoe warm die toestelletjes worden, maar dat leverde geen enkel probleem op. Verder is daar ook verkrijgbaar dun dyna-koord of kevla-koord. Dit wordt per meter verkocht (toom draad) in diktes van 0,3 tot hoe dik je het wilt hebben. Ook dit is zeer zeer sterk en rekt gegarandeerd niet. Ook is het de moeite om eens te gaan kijken in een hobbyzaak waar ze ook kralen en dat soort spul verkopen.

Herman Wolters , Edwin Outermans, Stef van Aalst

• Middenfrequentie

• Ik heb een Philips B8X52A, die heeft een middenfrequentie van 452 KHz, en een Philips B8X52A/19 heeft een middenfrequentie van 460 KHz. Beide radio's zijn identiek, ook wat schaal betreft en golfbereiken. Alleen is dus de MF op een andere waarde afgeregeld. 

Er zijn inderdaad allerlei middenfrequenties in gebruik. Technisch maakt het weinig uit of je nu 452, 460 of 470 kHz gebruikt of iets dat daar op lijkt. Mits consequent toegepast bij het afregelen.

Het is helaas zo dat een normale buizenradio frequenties kan oppikken die gelijk zijn aan de middenfrequentie (mf). Een signaal van b.v. 470 kHz kan gemakkelijk worden ontvangen door een radio die is afgeregeld op deze frequentie. Als je een meetzender bezit hoef je deze in het algemeen niet eens te verbinden met de radio om dit aan te tonen. Dit geldt ook voor signalen die harmonischen (veelvouden) bevatten die gelijk zijn aan 470 kHz (in dit geval b.v. een signaal van 235 kHz of van 156,7 kHz. Of dit tot een storing in de ontvangst leidt hangt af van de vraag in hoeverre zenders met dit soort frequenties voorkomen in het gebied waar de radio wordt gebruikt.

Een theoretisch juiste oplossing voor dit probleem ligt bij een wereldwijde standaardisatie van het gebruik van de beschikbare frequentiebanden. Omdat dit een moeizaam proces is vanwege de omschakelkosten, moeten fabrikanten zich vaak aanpassen aan de specifieke omstandigheden in een bepaald land/streek. Dit heeft geleid tot het gebruik van verschillende middenfrequenties, waardoor standaardisatie uiteraard nog lastiger is geworden. Vooral een bedrijf zoals Philips, dat wereldwijd opereert, heeft hier last van.

John Hupse

• Motorafstemming

• Grundig 5040W-3D: schijvenunit is schoongemaakt, heel licht gesmeerd en volgens Grundig documentatie afgesteld. Maar loopt alleen maar helemaal naar de ene of de andere kant of maakt kortsluiting. Heeft iemand zo'n ding wel eens goed gekregen (gelukkig kun je 'm ook uitzetten).

Gewoonlijk haal ik van het schakelmechanisme de bovenkant hieraf ( enkele metalen lipjes ombuigen en vervolgens de sierclippen verwijderen en daarna kan je al de schakelnokken eraf nemen). Wel opletten dat je die koperen strips niet afbreekt. Vervolgens schuur je de contactvlakken op met een zeer fijn slispapiertje (600 korrel). De ronde schakelwieltjes worden eveneens afschuren (het raakvlak). Dan alles terug monteren en afstellen, volgens de juiste procedure. Ik ga meestal op het gevoel af, het een vrij precieze afstelling. De wieltjes mogen niet te vast staan en ook niet te los.

Dirk Kloeck

Kijk eens bij www.radiomuseum.org. Daar wordt een heel hoofdstuk aan gewijd. 

Alard Roose

• Permeabiliteitsafstemmer-piep

• Het genoemde fenomeen is waarschijnlijk wel bekend. Bij de veelvuldig toegepaste FM tuner met permeabiliteitsafstemming komt het wel eens voor dat de ferrietstaafjes nogal piepen als ze op en neer gaan in de tuner. Ik kan me natuurlijk wel voorstellen dat enige smering hier wat aan doet. Wat is hiervoor het beste te gebruiken zonder nadelige effecten op de afstemming. 

Gebruik daar nooit siliconenvet voor. Je verpest de afstemeenheid dan voorgoed. Je kunt hooguit siliconenspray uit een spuitbusje gebruiken dat b.v. bedoeld is om cylindersloten gangbaar te houden. Maar spaarzaam. Wat je ook kunt doen is een beetje grafietpoeder op een wattenstaafje doen en dat over de ferrietkerntjes heen poetsen. Maar ook hier is het devies: doe het spaarzaam.

Jaap W.

• Schaalverlichtingslampjes

• Toegepaste schaalverlichtingslampjes in Philips-, N.S.F- en Siera radiotoestellen:

De aanduiding "N" achter het typenummer betreft een bajonet aansluiting (afb. 3 en 4). "D" schroefdraad (afb 1 en 2).

Gegevens: Philips Service Maandblad nr. 1 van 1 mei 1952.

Hein Ros

• De schaal van mijn buizenradio heeft een nieuw lampje nodig. Het betreft v. Kan ik hier gewoon een fietslampje van de Halfords inzetten gebruiken in plaats van een lampje van 4 Volt, 0,8A dat ik volgens het schema moet gebruiken?

Nee. Het lampje waar je over spreekt heeft een spanning van 4 volt nodig (er staat dus ook 4 volt op de leidingen). Een fietslampje is 6,0 Volt. Dat zal dus slechts kersenrood worden op die 4 volt en geen tot zeer weinig licht geven. Enig voordeel is dat het 6V lampje wel het eeuwige leven heeft. Mijn advies: ga op zoek naar een elektronicaspeciaalzaak. Zij verkopen (uit voorraad of bestelling) van allerhande lampjes. Misschien ook wel 4 volt exemplaren.

Wat je ook kunt doen als je geen 4 volt lamp kunt vinden is een spanningsverdubbelaar zetten tussen de 4 volt en een lampje van bijvoorbeeld: 6,3 Volt 3 Watt. Dit lampje vraagt misschien net genoeg vermogen, zodat de spanning van de verdubbelaar wat inzakt richting je 6,3 volt.  Als je lampje erg fel gaat branden moet je nog een serieweerstandje inbouwen. Van deze methode houd ik overigens niet zo, omdat je toch een aanpassing aan het toestel moet maken. Ook gaat een 6V lampje met een lagere stroomopname erg snel stuk als je dat in plaats van de 3 watt lamp zet (omdat de spanning dan minder inzakt).

Wouter Nieuwlaat

Omdat er nog steeds zaklantaarns te koop zijn, die werken met een platte batterij van 4,5 volt zullen daar ook wel lampjes voor bestaan en verkrijgbaar zijn. Vaak is het wel zo dat lampjes voor zaklantaarns een lagere spanning hebben dan de batterij zelf. Dit komt waarschijnlijk omdat de batterij maar kort de werkelijke nominale spanning heeft. Het lampje zal dus 3,5 of 4 volt zijn. Mocht het toch teveel spanning krijgen (even nameten), dan kun je eenvoudig een weerstandje tussenschakelen van enkele ohms.

Henk Roovers

De originele lampjes zijn o.a. via het Philipsmuseum nog gewoon leverbaar.  Je kunt ze ook bestellen bij het Virtueel Radio en TV Museum Lekkerkerk.

Claud, J. van Schaik

• In de Telefunken buizenradio's van de types "Operette" komen schaalverlichtingslampjes voor van 7 Volt 0,3 Amp. Zijn deze lampjes nog ergens te verkrijgen?

Bij Conrad zijn ze nog volop aanwezig: 7V-0.3A, socket E10, bestelnummer 727970-8A, voor € 0.54 per stuk. 

Hein Ros

Hiervoor kun je echter ook gewoon 6,3 Volt matglas nemen. Geen enkel probleem. En neem Philips lampjes, die gaan zeker weer 50 jaar mee. Vooral als je de radio weinig laat spelen .

Philip van Apeldoorn

Theoretisch gaat een gloeilamp die op 10% onderspanning brandt twee keer zo lang mee (ongeveer 2.000 uur i.p.v. de normale 1.000 uur). Als deze 7 Volt lampjes dus aangesloten zijn op 6,3 Volt heb je inderdaad 0,7 Volt (is 10% van 7 Volt) minder spanning dan waar het lampje voor gemaakt is. Om er echter profijt van te hebben zou ook het toestel op 240 volt netspanning geschakeld moeten worden vanwege de toegenomen netspanning.

Praktisch heb ik ervaren dat "merkloze" lampjes over het algemeen (veel) korter meegaan dan lampjes van een bekend merk (Philips, Osram, .....).

Henk van den Broek

• Philips BX200U: aangegeven is dat het schaalverlichtinglampje 19 Volt, 100 mA moet zijn. Wanneer ik dat lampje aanbreng dan gaat het bij inschakelen van het toestel heel fel branden en daarna is het kapot. Kan dit te maken hebben met de inmiddels opgevoerde netspanning naar 230 Volt? Het schema is nog steeds op 220 Volt ingesteld. Wanneer ik het lampje door een fietslampje van 6,0 volt vervang, dan brand dit amper. Het gloeit net zichtbaar, maar de radio blijft wel spelen.

Het heeft niet te maken met ons hoge lichtnetvoltage. Dat wordt wel weg gewerkt in de voedingweerstand. Het kan te maken hebben met de zwarte NTC weerstand die over het lampje is geschakeld. Zie de documentatie. Deze kan  defect zijn waardoor een hoge spanning op dit lampje komt. Door die hoge piekspanning piept het lampje door. 
Normaal bij het inschakelen brandt het lampje iets fel, maar loopt daarna terug in sterkte, doordat de NTC weerstand in werking treedt.  Je kunt natuurlijk eerst je radio op een variac zetten en dan op verschillende voltages testen en kijken wanneer hij stuk gaat. Variac wel tot 220 volt gebruiken.  Het kan ook aan de UL41 liggen. Door oxidatie aan de pootjes en daar omheen kan een elektrische doorverbinding ontstaan. Maak de pootjes schoon met wat ammonia (wel een kapje voor de neus en mond houden). Als de oxidatie verdwenen is opnieuw proberen. Zonodig de UL41 vernieuwen.

Rene Daemen

Als de gloedraden koud zijn dan is de weerstand een stuk lager, zodat de inschakelstroom hoger is dan tijdens bedrijf. Je kunt een lampje van b.v. 12V, 100 mA gebruiken met daaraan parallel een serieschakeling van twee zenerdiodes van 12V, 1W, met de kathodes met elkaar verbonden. Bij een 6V lampje van 100 mA zeners van 5V6 gebruiken. Dan zal de spanning over het lampje niet te hoog worden.

René Engels

• Hoeveel procent tolerantie mag het voltage van een schaallampje zijn als ampère goed is? En omgekeerd? Tolerantie ampère als voltage goed is. 

Dit is niet direct aan te geven. Bij autolampen loopt de spanning vaak op tot 14,5 Volt terwijl de lampen op 12 Volt gespecificeerd zijn. Hieruit leid ik 20% tolerantie af. De levensduur van een lamp gaat met de helft achteruit als de lamp op +5% van de normale spanning brandt. Sommige lampen, zoals de Philips Bright Light types gaan maar 25 uur mee. Deze geven zeer helder wit licht (hoge kleurtemperatuur). Andere lampjes hebben een levensduur van 5.000 uur. Deze branden duidelijk minder fel en de kleurtemperatuur is veel lager.

Voor schaallampjes ga ik voor het gemak uit van een type dat 1.000 tot 5.000 (gokkastlampjes) uur kan meegaan. Overigens gaan lampjes niet snel kapot als deze voor een aantal seconden de dubbele spanning krijgen of dubbele stroom doorlaten.

Kees van Dijke

• In een radio moeten volgens de documentatie twee schaallampjes in van ieder 6 Volt en 0,3 A. Dat lampje gebruikt dan omgerekend 6 x 0,3 = 1,8 Watt. Maar.... de spanning waar dat lampje op wordt aangesloten is 6,3 Volt (de gloeispanning). Hoe zit dat dan met het opgenomen vermogen? Moet ik er van uitgaan dat het lampje van 6 Volt dat 0,3 A gebruikt (dus?) een weerstand heeft van 6 / 0,3 = 20 Ohm? En als ik er 6,3 Volt op aansluit dat de stroom die er doorheen gaat dan 6,3 / 20 = 0,315 A is? Dus misschien niet zo fijn voor het lampje? Maar ja dat heeft Philips nu eenmaal zo bedacht. De vraag is nu eigenlijk wat gebeurt er als ik twee lampjes van 6,3 Volt in de radio plaats? 

De berekening gaat niet helemaal op. Bij 5% meer spanning (6,3 t.o.v. 6) zal er niet 5% meer stroom lopen. De gloeispiraal wordt immers ook wat heter bij hogere spanning, zodat de weerstand toeneemt. De stroom neemt dus niet 5% toe, maar bijvoorbeeld 3%. Het opgenomen vermogen neemt echter wel meer toe, omdat zowel de stroom als de spanning toeneemt. In het voorbeeld dus 1,05 * 1,03 = 1,08... dus 8% meer vermogen. De lamp zal dat wel overleven, maar de levensduur wordt korter. Je oplossing van die 320 mA lampjes is dan veel beter.

Otto Tuil

Bij Farnell zijn deze lampjes ook te verkrijgen, 6,3 V 1,95 Watt voor € 0,59 per stuk.

Hugo Sneyers

Overspanning of onderspanning heeft invloed op de kleur van het licht. Onderspanning levert iets warmer licht op (met meer rood) en overspanning wat koeler licht (iets meer blauw). Wellicht dat er daarom vanuit esthetische redenen is gekozen om oorsponkelijk lampjes van 6 Volt in de radio te doen.

Piet Blaas

Ik zou voor de 7 Volt variant kiezen. Het geeft een wat rustiger licht, met inderdaad een rodere gloed. Hetzelfde effect krijg je wanneer het lampje iets bestoft, en het verstrooischerm enigszins vuil is. Wanneer je een radio opknapt, licht na een goede schoonmaakbeurt de schaal soms nét iets te helder op. Ik heb zelfs wel eens 8V lampjes gebruikt. Uiteraard dan van een wat hoger ampérage, zodat ze op 6 V ook nog knap licht gaven. Een beetje uitproberen voor het beste resultaat. Die gaan ook nooit meer stuk.

Nico den Haak

• Voor een radio van de jaren '30 moet ik de verlichting lampjes in drie verschillende kleuren verven (één kleur per frekwentieband). Wie heeft een goede tip om die lampjes te verkleuren? 

Je kunt ballonnetjes kopen, die heb je in allerlei kleuren. Ik had van die water ballonnen voor kinderen die je moest vullen met water. Ze zijn smal en klein, afknippen en er overheen trekken. Kost bijna niets. Verder kun je ze lakken. Bij Conrad verkopen ze potjes lak speciaal voor gloeilampen in allerlei kleuren. Deze lak is hittebestendig. Je kunt daar echter ook gewoon glasverf voor gebruiken. Verkrijgbaar bij hobbywinkels. Wordt ook gebruikt voor imitatie glas-in-lood ruiten.

Arjen van S., René Engels, Herman Wolters

• Philips schaallampje 6844: lampvoet is los; hoe weer vast te zetten? Zie foto.

Loszittende buisvoeten en topaansluitingen zijn prima te lijmen met twee componentenlijm (b.v. Bison-combi snel). Dus zal dit lampje ook wel hiermee te lijmen zijn. Het voordeel van deze lijm is dat deze een beetje flexibel blijft en redelijk warmte bestendig is.
Ik heb er in elk geval goede resultaten mee. Lijmen zoals secondenlijm worden keihard en breken weer gemakkelijk los door het uitzetten en krimpen van de buisvoet door het telkens warm worden en weer afkoelen.

René Engels

• Schaallampje verwijderen

• In een radio zit een schaallampje dat er zeker niet in thuis hoort. Wanneer de radio wat langer speelt word het stuk bakeliet wat er boven zit gloeiend heet. Na nader onderzoek bleek dit ook te zijn. Kan het nu dat ik dit lampje verwijder en de radio laat spelen? Kan dit geen kwaad?

• Schaalwijzer vervangen

Perfecte schaalwijzers maak ik al jaren van dunne lasdraad (eigenlijk is het gewoon staaldraad, dat aan de buitenkant verkoperd is; het lijkt ook net koperdraad te zijn). Volgens mij is dit zeer goedkoop te verkrijgen bij een modelbouw hobbywinkel. De grootste truc is vaak om de goede buiging van het bovenste deel te vinden, zodat de naald mooi recht blijft. Je moet een iets dunnere draad nemen dan de originele wijzers dik zijn, want door de rode verf komt er nog een laagje omheen.

Wouter Nieuwlaat

De wijzers kun je van veel soorten metaal maken (o.a koperdraad heb ik vaak gezien). Dit materiaal vervormt echter meestal bij de eerste de beste kracht die erop losgelaten word. Ergens achter blijven hangen o.i.d.. Bij de pianostemmer/technieker kun je (even vragen naar het cilindrisch archief) gratis (stukjes afgeknipte nieuwe) snaareindjes krijgen. Dit materiaal heeft precies dezelfde dikte en even zo stug als het originele wijzermateriaal.
Het is prima met een tang te buigen en blijft daarna superstrak van vorm. Het kan zeer goed tegen mechanische belasting. Alleen na drie keer haaks ombuigen en weer terug, knapt dit draad ook. Net als het originele materiaal.
Even met de spuitbus eromheen en een vilt knopje aan het topje (uitslaan met holpijpje) en klaar is kees.

Ben Dijkman

Gebruik hiervoor al dan niet roestvrij stalen lasdraad, dit is in veel diktes te krijgen bij de betere metaalhandel. Ook dit is heel goed te buigen en blijft ook zeer strak. Voor de kleur doop ik hem gewoon in de verf, ophangen en laten drogen.

Paul Welther 

Zie ook "Zelf schaalwijzer namaken".

• Schaalwijzer naast zender

• Bij het afstemmen staat de schaalwijzer vaak naast de gekozen frequentie / golflengte.

Dat komt meestal door kleine afwijkingen in het materiaal, zoals een uitgerekt schaalkoordje, een iets verlopen condensator, een iets afwijkende elektrische spanning enz. Als de afwijking over de schaal constant is en niet te groot, kun je de wijzer iets verzetten ten opzichte van het schaalkoord. Als de afwijking te groot is, of niet constant over de schaal, dan is er echt iets mis en moet de radio worden gerepareerd. Zie in dat geval onder "Storingen verhelpen".

John Hupse

• Snaar opleggen

• Het opleggen van een nieuwe snaar is dikwijls een hele klus. In de servicedocumentatie staat de werkwijzen veelal wel beschreven, zoals bij de Philips BX490A: "...tegensteld aan de wijzers van de klok. Blijf deze snaar zo vasthouden en leg 1 3/4 slag van AB in de draairichting van de klokkewijzers om de trommel...." . Je vraagt je dan af: hadden ze vroeger apen bij Philips? Zonder tape lukt het niet. Misschien is het een kwestie van veel oefenen voordat je dit soort klusjes fluitend uitvoert...

Arterieklemmen zijn erg handig voor klusjes als afstemsnaren omleggen (zie foto rechts). Verder gebruik ik daarvoor krokodillenbekjes en wasknijpers. Aan twee handen heb je vaak niet genoeg, maar meer dan twee passen meestal niet in radio. Ed van der Weele, Bob Kroon Ik gebruik voor dit soort klusjes ook altijd afplaktape. Werkt uitstekend.Routine speelt uiteraard ook een grote rol. Paul Brouwer

(foto: Baco Army Goods IJmuiden)

• Staaldraad

• Waar kan ik het staaldraad van de zenderaanwijzer kan kopen of iets dat daar op lijkt?

In een gitarenwinkel zijn roestvrij stalen snaren met een diameter van 0.7 en 1 mm verkrijgbaar. Bij een winkel voor visbenodigdheden is dergelijke draad ook verkrijgbaar. Of anders in een winkel voor modelbouw. Deze draad wordt o.a. gebruikt voor richting- en/of hoogteroer voor vliegtuigen. Probeer het ook eens bij een kralenwinkeltje. Daar hebben ze heel dunne staalkabel om kettingen te maken. Deze stalen kabeltjes worden op een rolletje verkocht. Je kunt er wel een paar radio's mee doen. Dames maken er kettingen mee. Tevens verkopen ze er knijpklemmetjes bij.

Hein Ros,  Henk Kramer, Harry Huysentruyt, Arie Schets  

• Veertjes

• Welke veertjes gebruiken aan het schaalkoord.

Tja bij deze hobby hoort een hele doos reserve materiaal. Dus een tip: koop voor een habbekrats een wrak van een radio. Geheel demonteren en alles althans veel, bewaren. Dan heb je reserve materiaal. 

Balpenveertjes zijn voor dit doel onbruikbaar. Is veel te slap staal. Ik heb een paar jaar geleden een paar zakjes veertjes bij de Conrad restpartijen gekocht. Daar kan ik nog jaren uit putten. Ook als ik iets sloop komen er veertjes vrij die ook in het verenbakje gaan. Vooral bruingoed met mechanische delen (zoals video's en cassettedecks) bevatten een hoop bruikbare veertjes.

Otto Tuil, Maurice Hamm

• Verstrooischerm maken

Tijdens het prutsen met een lampenkap kwam ik er achter dat het materiaal van de kap zeer geschikt is om een verstrooischerm van te maken. Er staat een artikeltje hierover op dit Forum.

Otto Tuil

(foto: Hessel de Greeuw)

• Philips B6X43A/01: De schaallampjes 8024D/71 zijn beide defect en het plastic achter de schaal is kapot. Waarschijnlijk is dat al jaren kapot aangezien er twee gaten in zijn gebrand van de schaallampjes. Dus gaat de oude er zolang maar weer achter, alleen is hij erg broos. Wat is een alternatief voor het plastic plaatje achter de schaal?

Ik heb gewoon een A4 door een lamineerapparaat gehaald en op formaat geknipt. Met de soldeerbout gaatjes erin geprikt en klaar is kees. Ging erg goed in een Philips BX453A.

Toine Segers

Ik denk dat ik een goed alternatief heb gevonden voor het kunststof diffusieschermpje van de plano's. Bij een speelgoedzaak / doe-het-zelf winkel in Arnhem, waar ze treintjes, bouwpakketten, en dergelijke verkopen vond ik vellen "polystyrol". De afmetingen zijn 250 mm x 500 mm x 0,3 mm. Het materiaal lijkt heel erg op de schermpjes van de plano's. De doorschijning lijkt iets minder te zijn, maar daardoor diffundeert het misschien het licht van de schaallampjes nog net iets beter. Voor de somma van € 0,75 per vel kon ik de gok wel wagen, dacht ik. Probleem was alleen nog de ringetjes die het uitscheuren van de schermpjes moet voorkomen. Bij een "creativiteitswinkel" (textiele werkvormen, tekenen, schilderen, en dergelijke) vond ik "eyelets". De kleinste maat leek aardig in de buurt te komen van de originele ringetjes. Ze verkochten ook een "toolset" waarmee je gaatjes kunt ponsen en de ringetjes kunt dichtslaan. Voor meer info zie: http://www.vaessen-creative.com/

(foto's: Piet Blaas)

Het resultaat is alleszins bevredigend. Naar mijn idee ...

Piet Blaas

Hieronder een radio die op eenzelfde wijze is gerepareerd. Het polystyrol ziet er wat witter uit dan het originele schermpje. Maar het kan natuurlijk zijn dat het door de jaren heen wat vergeeld is. Overigens, het is niet zo wit als op de foto, dat komt waarschijnlijk door het licht tijdens het maken van de foto (zie de bovenrand).

(foto: Hessel de Greeuw)

Hessel de Greeuw, Piet Blaas

Van onderstaand materiaal (zie foto) is prachtig een verstrooiingsscherm te maken. Dat spul is nog gewoon te koop op de rol. Bij het herwikkelen van elektromotoren wordt dat spul nog wel gebruikt. Het heet dan Mylar. Wordt dan als groefisolatie gebruikt en heeft isolatieklasse B. Geschikt tot 135 graden, meer dan genoeg dus.

(foto: Hessel de Greeuw)

Hessel de Greeuw, Peter de Wit

• Viltjes achter afstemglaasje

• Onlangs moest ik een venstertje bij een Philips 636A en bij een Philips 938A vervangen... Onder het plastic raampje, ongeveer in het midden, zitten in de bakelieten maskers twee gaatjes, zo'n 4 mm rond en een 3 mm diep, daarin zit telkens een stukje vilt dat tegen het raampje drukt. Waarom zitten die dingetjes daar nou eigenlijk?

Ik denk dat het tegen het "rammelen" is, als de radio aanstaat op een wat hoger volume, dan zou het venstertje kunnen gaan "rammelen" tegen het maskertje en krijg je een licht knetterend bijgeluidje. Je ziet die viltjes of rubberen dopjes bij zeer veel toestellen, mits je goed zoekt.

Ben Dijkman

In de service documentatie van de Philips 630C staat te lezen: "De twee vilten propjes in de gaatjes dienen om het hinderlijke klepperen van het ruitje te verhinderen en mogen dus niet verwijderd worden". Het ruitje gaat dus anders bijgeluiden produceren.

John Hupse

• Voorkeuze

In de hobbysfeer werd over voorkeuze-instellingen ook nagedacht. Hier een artikel uit Radio Bulletin december 1949

Ed van der Weele

Vroeger moest dat helemaal mechanisch geregeld worden, soms met behulp van elektromotoren en speciale schakelingen om elektronisch eventueel na te stemmen. Het was dus een kostbare zaak. Sinds de elektronische afstemming en zeker na de komst van de uP is het veel al een kwestie van wat software en een paar goedkope druktoetsjes, om de mooiste functies te realiseren. Alle andere methodes zijn thans duurder. De eerste afstandsbedieningen werkten met een draad of draadloos met toonvorkjes. Het foutloos decoderen van een enkel toontje en daarna de gewenste instelling onthouden met een meestal analoog geheugen, was niet simpel. de analoge geheugens bestonden uit zeer lekvrije condensatoren, die op en ontladen werden door neon lampjes. Het spanningsniveau werd er weer vanaf genomen met geïsoleerde gate fets.

Henk Roovers

Bekijk bijvoorbeeld eens de documentatie van de Philips 895X uit 1938-39, en dan met name het mechanische deel. Bij dit uitgebreide toestel met voorkeurtoetsen komt heel wat fijnmechanica kijken wat duur was om te maken en ook nog eens handmatig in elkaar gezet moest worden. Zeer arbeidsintensief en dat bepaalde natuurlijk ook in die tijd al voor een belangrijk deel de kostprijs van het toestel. Vandaar dat je het alleen op de duurdere toestellen tegenkwam. Ook toestellen zonder die voorzieningen waren in die tijd al een flinke investering voor de koper. Veel later, toen men niet meer zo nauw op een diode of transistor meer hoefde te letten kwamen voorkeuzetoetsen binnen het bereik van het gewone huishouden.

Henk van den Broek

Niet alleen in autoradio's werd een schuifmechaniek vermoedelijk betrouwbaarder of nauwkeuriger geacht dan een draaimechanisme. Hieronder een afstemcondensator zoals o.a. in de Philips 990AX is toegepast. De bovenste foto toont de afstemcondensator in de stand maximum capaciteit, de foto daaronder in de stand minimum capaciteit.

(foto's: Ed van der Weele)

• Wieltjes e.d. voor snarenloop

• Voor restauratie of zelfbouw mis ik de noodzakelijke wieltjes, asjes en geleidingen om een goede snarenloop te kunnen ontwikkelen. En ik ben niet bereid om oude radios te gaan slopen voor alleen een paar wieltjes, terwijl die ook gerestaureerd zou kunnen worden. Wie weet waar deze onderdelen verkrijgbaar zijn?

Als je iemand weet met een draaibank, zijn uit kunststof snel de benodigde dingen te maken. Zo heb ik onlangs een vertraging geknutseld voor een UN58 (Amroh). Zie foto:

(foto: Jan Rompelberg)

Jan Rompelberg

Modelbouwzaken. De bediening van hoogte- en rolroeren etc. van modelbouwvliegtuigen zijn bij uitstek zaken waarvoor die kleine looprollen gebruikt worden. Veel afstemcondensatoren hebben al een trommel er aan zitten, dat is natuurlijk makkelijker dan zelf iets moeten fiksen.

Wouter Nieuwlaat

Een afstemsnaren-trommel en geleidewielen zijn bij een doorgewinterde radiohobbyist vast wel te vinden. Als je een radio sloopt blijven die dingen toch altijd over. Als je er (veel) geld voor wil uitgeven heeft Conrad wel een aantal verschillende snaarwielen. In het menu onder "Modelbouw", "Technische modelbouwonderdelen", "V-snaarschijven". 

Ik ben zelf ook op zoek geweest naar snaarwielen, maar dan van andere maten dan in radio's voorkomen. De maten die Conrad heeft zijn te klein en bij andere zaken heb ik ze ook niet kunnen vinden. Blijft over de rommeldoos van b.v. een bevriende knutselaar. 

Ed van der Weele

• Zelf schaalwijzers namaken

Met pianodraad is het mogelijk om werkelijk perfect zelf schaalwijzertjes te maken voor o.a de jaren 40 toestellen. Het draad is met een tang wel zeer goed te buigen,maar toch super-superstug en sterk. Geheel net als het origineel. Eenmaal in vorm kan het zeer veel mechanische krachten weerstaan, net zoals het originele materiaal. Het is absoluut niet te vergelijken met lasdraad, binnendraad o.i.d..
Hieronder een paar voorbeelden:

(foto's: Ben Dijkman)

Ben Dijkman

J. van de Vijver

(foto: Hans van Kampen)

Voor mijn Philips LX444AB portabeltje, die zijn schaalwijzer miste, heb er een nagemaakt van messingdraad 1.5 mm en rood gelakt.

Hans van Kampen